สนง.ส่งเสริมพระกรรมฐาน

ถาม วิปัสสนา กับ สมถะ ควรทำอะไรมาก อะไรน้อย ครับ

ตอบ สมถะ ทำให้จิตอยู่เรื่องเดียว เป็นเรื่องเดียว ทำให้นิวรณ์ สงบลงเพื่อให้จิตเตรียมพร้อม รู้เห็นตามความเป็นจริง

วิปัสสนา การพิจารณาธรรมไปตามลำดับ ตั้งแต่ อนิจจัง ไม่เที่ยง ทุกขัง เป็นทุกข์ อนัตตา ความว่างจากความมีตัวตน

ทั้งสองอย่างนี้ในวันหนึ่ง ๆ นั้น วิปัสสนามีมากที่สุด เพราะจิตของมนุษย์ มีการปรุงแต่ง (สังขาร) ตลอดเวลา ดังนั้นเวลาที่จิตมีการปรุงแต่งท่านเปรียบเหมือนน้ำที่ขุ่น เวลาพิจารณาย่อมมองเห็นตามความเป็นจริงได้ยาก หรือไม่เห็นเลย ถึงแม้จะทำ ธัมมะวิจยะ บ่อย ๆ ในวันหนึ่ง แต่ก็ไม่สามารถทะลุทะลวงเห็นตามความเป็นจริงได้ง่าย ๆ

ดังนั้นสมถะ จะช่วยทำให้จิตนั้นมีเรื่องปรุงแต่ง เพียงเรื่องเดียว การฝึกสมถะจึงเป็นปัจจัยสำคัญในการภาวนาจริง ๆ ดังนั้นองค์แห่ง มรรค จึงมีการทำสมถะ ( สมาธิ ) ในหัวข้อสุดท้าย

ความเห็นถูก ความคิดถูก พูดจาถูก ทำกายถูก การงานสุจริต พากเพียรถูก สติดีถูก ก็ต้องบรรจุธรรม ชื่อว่า สมาธิลงไปให้สมบูรณ์ เพื่อจะได้มองเห็นตามความเป็นจริงของธรรมทั้งปวง ว่า สาระ และ อสาระ คือสิ่งใด การเกิด การเจ็บ การตาย อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา จะเข้าใจได้เป็นอย่างดีขึ้นเพราะจิตมีการปรุงแต่งน้อยลง ด้วย สมาธิ นั่นเอง

ดังนั้นตัวสมาธิ ท่านกล่าวว่า วันหนึ่ง ควรทำอย่างน้อย 4 ขณะ
ขณะตื่นขึ้นมา ขณะสาย ขณะเย็น ขณะก่อนนอน นี่คือทำทั้ง 4 ขณะแต่ผู้ภาวนาส่วนใหญ่ ก็ทำ 1 - 2 ขณะ เป็นส่วนใหญ่ซึ่งมันอาจจะไม่เพียงพอ และตัวสมาธิ มีกำลังไม่พอในการทำวิปัสสนา

ผู้ทำวิปัสสนา หากขาดการทำสมาธิ จิตก็มักจะไหลไปกับการปรุงแต่งไปเรื่อย ๆ ทั้งวันดังนั้นควรจะต้องทำสมาธิบ้าง เพื่อเป็นกำลังในการทำวิปัสสนา นั่นเอง

เจริญธรรม / เจริญพร