พระปฐมเจดีย์ เจดีย์แห่งแรกในสุวรรณภูมิ
ด้วยความที่เชื่อว่าพระปฐมเจดีย์ หรือ พระธมเจดีย์ในชื่อเดิมนั้น เป็นมหาธาตุหลวง ของแผ่นดินสุวรรณภูมิ นั้น
พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๔ พระราชวินิจฉัยว่า พระธมเจดีย์องค์นี้ อาจเป็นเจดีย์ที่สร้างขึ้น เมื่อคราวที่พระสมณทูต ในพระเจ้าอโศกมหาราช เดินทางมาเผยแผ่ศาสนายังสุวรรณภูมิ นด้วยพระเจดีย์แบบเดิมนั้น มีลักษณะทรงโอคว่ำ หรือทรงมะนาวผ่าซีก แบบเดียวกับพระสถูปสาญจี โดยมีการสร้างยอดเป็นแบบปรางค์ โดยมีเจ้านายหรือผู้มาบูรณะเสียใหม่
ในศิลาจารึกหลักที่ 2 (ศิลาจารึกวัดศรีชุม) ของ พระมหาเถรศรีศรัทธาฯ นั้นมีข้อความกล่าวไว้ว่า พระมหาเถรศรีศรัทธาฯ ท่านทรงได้แวะมาบูรณะพระธมเจดีย์องค์นี้ ก่อนที่ท่านจะเดินทางกลับเมืองราด เมื่อคราวที่ท่านเสด็จกลับจากศึกษาพระพุทธศาสนาที่ลังกา ด้วยเหตุนี้พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว จึงทรงพระราชทานนามว่า พระปฐมเจดีย์ ด้วยพระองค์ทรงเชื่อ ว่าเป็นเจดีย์แห่งแรกของสุวรรณภูมิ นั่นเอง ภาพเขียนเก่า
นักประวัติศาสตร์ และนักโบราณคดีบางท่าน ได้ระบุว่า พระปฐมเจดีย์ไม่ได้เป็นเจดีย์ที่เก่าที่สุดของสุวรรณภูมิ แต่เป็น พระมหาธาตุหลวง ในยุคทวารวดี มากกว่า เนื่องด้วยมีเหตุผลประกอบหลายประการ โดยเฉพาะ การค้นพบเจดีย์ ที่มีอายุเก่าแก่กว่าพระธมเจดีย์ และหลักฐานลายลักษณ์อักษร ระบุว่า " พระเจดีย์องค์นี้ เดิม ขอมเรียก พระธม " ส่วนเป็นชาวขอมจริงๆ หรือชาวลวรัฐ ขอมที่เมืองละโว้ต้องศึกษากันต่อไป ด้วยปรากฏว่ามีการเรียกว่าขอมอยู่หลายชื่อ เช่น ขอมสบาดโขลญลำพง ดังนั้นคำว่า ธม สำหรับชาวขอมนั้น แปลว่า ใหญ่ ตรงกับคำเมืองว่า หลวง เช่นเดียวกับการเรียก พระนครธม ว่า พระนครหลวง
ยอดมงกุฎ ร. ๔
ในปี พ.ศ. 2451 พระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 6 เมื่อครั้งดำรงพระอิสริยยศเป็น สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชเสด็จประพาสหัวเมืองฝ่ายเหนือได้ทอดพระเนตร พระพุทธรูปโบราณเป็นอันมาก คราวนั้นมีพระพุทธรูปองค์หนึ่งที่เมืองศรีสัชนาลัย (จังหวัดสุโขทัย) ล้วนเต็มไปด้วยลักษณะงามเป็นที่ต้องพระราชหฤทัย แต่ชำรุดมากเหลืออยู่แต่พระเศียร พระหัตถ์และพระบาท พระองค์งโปรดเกล้าฯ ให้อัญเชิญลงมากรุงเทพฯ แล้วให้ช่างปั้นสถาปนาขึ้นมาบริบูรณ์เต็มพระองค์ และโปรดเกล้าฯ ให้จัดการพระราชพิธีเททองหล่อขึ้นเมื่อวันที่ 30 ธันวาคม พ.ศ. 2456 ณ วัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม กรุงเทพมหานครฯ
สำหรับพระพุทธรูปที่พระองค์โปรดให้สร้างพระร่วงโรจนฤทธิ์ เพื่อเป็นที่เคารพบูชาของ พุทธศาสนิกชนชาวไทยทั่วไป ชื่อเต็มก็คือ พระร่วงโรจนฤทธิ์ ศรีอินทราทิตย์ ธรรโมภาส มหาวชิราวุธ ราชปูชนียบพิตร ตามประกาศกระแสพระบรมราชโองการ ลงวันที่ 12 ตุลาคม พ.ศ. 2466 แต่ประชาชนทั่วไป จะเรียกว่า หลวงพ่อพระร่วง หรือ พระร่วงโรจนฤทธิ์ เป็นที่เคารพสักการะของชาวพุทธทั่วไป พระพุทธรูปศิลาขาว
พระร่วงโรจนฤทธิ์ มีขนาดความสูงวัดจากพระบาทถึงพระเกศ 7.42 เมตร หรือราว 12 ศอก 4 นิ้ว เป็นพระพุทธรูปปางห้ามญาติ ศิลปะแบบสุโขทัย ประทับยืนอยู่บนฐาน โลหะทองเหลืองลายบัวคว่ำบัวหงาย ทำวงพระพักตร์ตามยาว พระหนุเสี้ยมนิ้วพระหัตถ์ และพระบาทไม่เสมอกัน ห้อยพระหัตถ์ซ้ายลงข้างพระวรกาย แบฝ่าพระหัตถ์ขวายกตั้งขึ้น ยื่นออกไปข้างหน้าระดับพระอุระ เป็นกิริยาห้าม มีพระอุทรพลุ้ยออกมา ห่มจีวรบางคลุม แนบติดพระวรกาย บ่ายพระพักตร์สู่ทิศเหนือ ทำด้วยโลหะทองเหลือง หนัก 100 หาบ
ตำนานพระยากงพระยาพาน
พระร่วงโรจนฤทธิ์องค์นี้ได้อัญเชิญมาประดิษฐานที่องค์พระปฐมเจดีย์ เมื่อเดือนกรกฎาคม พ.ศ. 2457 โดยแยกชิ้นและมาประกอบเข้าด้วย กันที่จังหวัดนครปฐมแล้วเสร็จเป็นองค์สมบูรณ์ เมื่อวันที่ 2 พฤศจิกายน พ.ศ. 2458
หลังจากรัชกาลที่ 6 เสด็จสวรรคตแล้วตามความในพระราชพินัยกรรมของพระองค์ระบุว่าให้ บรรจุพระอังคารของพระองค์ไว้ใต้ฐานพระร่วงฯ ที่องค์พระ ปฐมเจดีย์ วันที่ 31 สิงหาคม พ.ศ. 2469 จึงได้ทำพิธีบรรจุ พระบรมราชสรีรังคาร ณ ใต้ฐานพระร่วงโรจนฤทธิ์ ศรีอินทราทิตย์ ธรรโมภาส มหาวชิราวุธ ราชปูชนียบพิตร ตาม พระประสงค์ทุกประการ
แผ่นจารึกคาถาเยธัมม
า
องค์พระปฐมเจดีย์แห่งนี้ได้แสดงปาฏิหารย์แห่งพระบรมสารีริกธาตุ ให้เห็นเป็นที่ประจักษ์ อีกทั้งยังมีศิลปวัตถุสำคัญเช่น ศิวะลึงค์ พระพุมททะรูปศิลาขาว แผ่นคาถา เยธัมมาฯ พระพุทธรูป ธรรมจักร เป็นต้น จนเชื่อว่าเป็นเมืองท่าสำคัญหรือศูนย์กลางของอาณาจักรสุวรรณภูมิอีกแห่ง หนึ่ง อ้างอิง
http://www.naewna.com/news.asp?ID=248876
http://board.palungjit.com/f76/พระปฐมเจดีย์-เจดีย์แห่งแรกในสุวรรณภูมิ-279642.html
ผู้เขียน
หัวข้อ: พระปฐมเจดีย์ เจดีย์แห่งแรกในสุวรรณภูมิ (อ่าน 5641 ครั้ง)