พิมพ์

[MICRONE]

 
จิต ถึง ฐาน หมายถึงอะไร ครับ

 

[raponsan]

จิต ถึง ฐาน หมายถึงอะไร ครับ

 

สำนวนนี้น่าจะมาจาก "การปฏิบัติธรรมแนวดูจิต" สายหลวงพ่อปราโมทย์ ปาโมชโช ผมเคยฟังซีดีของท่านมาบ้าง
การจะตอบให้กระจ่างนั้น คงเป็นไปไม่ได้ สไตล์การตอบของผมจะออกไปทางคุยเป็นเพื่อนเสียมากกว่า
 
   เท่าที่จำได้และตามที่ผมเข้าใจ น่าจะหมายถีง "จิตตั้งมั่น"
   แล้วจิตตั้งมั่นคืออะไร จิตที่ตั่งมั่นต้องไม่ส่งออกนอกและไม่ส่งเข้าใน(สำนวนหลวงพ่อปราโมทย์ประมาณนี้)
   หากถามต่อไปว่า แล้วจิตไม่ส่งออกนอกไม่ส่งเข้าในคืออะไร.?
   ขืนอธิบายต่อไป คงต้องออกทะเลแน่นอนครับ ปัญญาไม่พอ
   ขอยกพระไตรปิฎกมาแสดง เรื่องนี้ต้องอธิบายด้วยสัมมาสมาธิ ดังนี้ครับ

 

ทรงแสดงฌาน ๔ และวิชชา ๓
ภ. เราก็เหมือนอย่างนั้นแล พราหมณ์ เมื่อประชาชนผู้ตกอยู่ในอวิชชา เกิดในฟองอันกระเปาะฟองหุ้มห่อไว้ ผู้เดียวเท่านั้นในโลก ได้ทำลายกระเปาะฟอง คือ อวิชชา แล้วได้ตรัสรู้พระสัมมาสัมโพธิญาณอันยอดเยี่ยม เรานั้นเป็นผู้เจริญที่สุด ประเสริฐที่สุดของโลก เพราะความเพียรของเราที่ปรารภแล้วแล ไม่ย่อหย่อน สติดำรงมั่นไม่ฟั่นเฟือน กายสงบ ไม่กระสับกระส่าย จิตตั้งมั่น มีอารมณ์เป็นหนึ่ง.

ปฐมฌาน
เรานั้นแล สงัดแล้วจากกาม สงัดแล้วจากอกุศลธรรม ได้บรรลุปฐมฌาน มีวิตก มีวิจาร มีปีติและสุขซึ่งเกิดแต่วิเวกอยู่.

ทุติยฌาน
เราได้บรรลุทุติยฌาน มีความผ่องใสแห่งจิต ณ ภายใน เป็นธรรมเอกผุดขึ้น ไม่มีวิตก ไม่มีวิจาร เพราะวิตก วิจาร สงบไป มีปีติและสุขซึ่งเกิดแต่สมาธิอยู่.

ตติยฌาน
เรามีอุเบกขาอยู่ มีสติ มีสัมปชัญญะ และเสวยสุขด้วยนามกาย เพราะปีติสิ้นไปได้บรรลุตติยฌาน ที่พระอริยะทั้งหลายสรรเสริญว่า เป็นผู้มีอุเบกขา มีสติ มีสุขอยู่ ดังนี้ อยู่.

จตุตถฌาน
เราได้บรรลุจตุตถฌาน ไม่มีทุกข์ไม่มีสุข เพราะละสุขละทุกข์และดับโสมนัส โทมนัสก่อนๆ มีอุเบกขาเป็นเหตุให้สติบริสุทธิ์อยู่.

บุพเพนิวาสานุสสติญาณ
เรานั้น เมื่อจิตเป็นสมาธิ บริสุทธิ์ ผุดผ่อง ไม่มีกิเลส ปราศจากอุปกิเลส อ่อน ควร แก่การงาน ตั้งมั่น ไม่หวั่นไหว อย่างนี้แล้ว ได้น้อมจิตไปเพื่อบุพเพนิวาสานุสสติญาณ เรานั้นย่อมระลึกชาติก่อนได้เป็นอันมาก คือระลึกชาติได้หนึ่งชาติบ้าง สองชาติบ้าง สามชาติบ้าง สี่ชาติบ้าง...ฯลฯ

จุตูปปาตญาณ
เรานั้น เมื่อจิตเป็นสมาธิ บริสุทธิ์ ผุดผ่อง ไม่มีกิเลส ปราศจากอุปกิเลส อ่อน ควรแก่การงาน ตั้งมั่น ไม่หวั่นไหว อย่างนี้แล้ว ได้น้อมจิตไปเพื่อญาณเครื่องรู้จุติและอุปบัติของสัตว์ทั้งหลาย เรานั้นย่อมเล็งเห็นหมู่สัตว์ผู้กำลังจุติ กำลังอุปบัติ เลว ประณีต มีผิวพรรณดี มีผิวพรรณทราม ได้ดี ตกยาก ด้วยทิพยจักษุอันบริสุทธิ์ล่วงจักษุของมนุษย์....ฯลฯ

อาสวักขยญาณ
เรานั้น เมื่อจิตเป็นสมาธิ บริสุทธิ์ผุดผ่อง ไม่มีกิเลส ปราศจากอุปกิเลส อ่อน ควรแก่การงาน ตั้งมั่น ไม่หวั่นไหว อย่างนี้แล้ว ได้น้อมจิตไปเพื่ออาสวักขยญาณ เรานั้นได้รู้ชัดตามเป็นจริงว่า นี้ทุกข์ ได้รู้ชัดตามเป็นจริงว่า นี้เหตุให้เกิดทุกข์....ฯลฯ
____________________________________________
พระไตรปิฎก เล่มที่ ๑  พระวินัยปิฎก เล่มที่ ๑ มหาวิภังค์ ภาค ๑
http://www.84000.org/tipitaka/pitaka_item/v.php?B=1&A=0&Z=315


 

สมาหิตํ จิตฺตํ เอกคฺคํ ความว่า ถึงจิตของเราก็ตั้งอยู่แล้วโดยชอบ คือ ดำรงมั่นดีแล้ว ได้เป็นราวกะว่าแน่นแฟ้นแล้ว, และจิตของเรานั้น ชื่อว่ามีอารมณ์เป็นหนึ่ง, คือไม่หวั่นไหว ได้แก่ไม่มีความดิ้นรน เพราะเป็นจิตตั้งมั่นดีนั่นแล. ข้อปฏิบัติเป็นส่วนเบื้องต้นแห่งฌาน เป็นอันพระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสแล้ว ด้วยลำดับเพียงเท่านี้.
______________________________
อรรถกถา มหาวิภังค์ ปฐมภาค เวรัญชกัณฑ์
http://www.84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=01.0&i=1&p=9




สรุปก็คือ จิตถึงฐาน หมายถึง จิตที่ไม่มีนิวรณ์ นั่นคือ สัมมาสมาธิ นั่นเอง
ผิดหรือถูกให้ยกไว้ แค่คุยเป็นเพื่อนเท่านั้นครับ
 

[raponsan]

จิต ถึง ฐาน หมายถึงอะไร ครับ

 

 

มีคำตอบอีกแนวครับ กรรมฐานมัชฌิมา แบบลำดับ ในลำดับของพุทธคุณ(พุทธานุสสติ)
ในห้องพระธรรมปิติธรรมเจ้า ในส่วนของพระลักษณะ การตั้งจิตในฐานจิตทั้ง ๕ คือ
ขุททกาปิติ ขณิกาปิติ โอกกันติกาปิติ อุพเพงคาปิติ และผรณาปิติ

หากเกิดอาการดังนี้แล้ว ถือว่าจิตได้ตั้งอยู่ที่ฐานนั้นๆแล้ว
๑. ขุททกาปีติ (ปีติเล็กน้อย พอขนชูชันน้ำตาไหล)
๒. ขณิกาปีติ (ปีติชั่วขณะ ทำให้รู้สึกแปลบๆ เป็นขณะๆ ดุจฟ้าแลบ)
๓. โอกกันติกาปีติ (ปีติเป็นระลอกหรือปีติเป็นพักๆ ให้รู้สึกซู่ลงมาๆ ในกาย ดุจคลื่นซัดต้องฝั่ง)
๔. อุพเพงคาปีติ หรือ อุพเพงคาปีติ (ปีติโลดลอย เป็นอย่างแรงให้รู้สึกใจฟูแสดงอาการหรือทำการบางอย่างโดยมิได้ตั้งใจ เช่น เปล่งอุทาน เป็นต้น หรือให้รู้สึกตัวเบา ลอยขึ้นไปในอากาศ)
๕. ผรณาปีติ (ปีติซาบซ่าน ให้รู้สึกเย็นซ่านแผ่เอิบอาบไปทั่วสรรพางค์ ปีติที่ประกอบกับสมาธิ)

   อย่างไรก็ตาม ลักษณะดังกล่าวในเบื้องต้นยังไม่ใช่ฌาน อาจเป็นแค่อุปจารสมาธิ
   การที่ทราบว่าได้สมาธิระดับไหน ต้องกระทำต่อหน้าครูอาจารย์
   ขอคุยเท่านี้ครับ