สนง.ส่งเสริมพระกรรมฐาน

"อโนดาต" สระที่ไม่คาดว่าจะมีจริง | มีสิ่งที่มีอยู่จริงเป็นอันมาก ที่เรายังไม่เคยเห็น

อโนดาต อ่านว่า อะ-โน-ดาด
“อโนดาต” บาลีเป็น “อโนตตฺต” อ่านว่า อะ-โน-ตัด-ตะ รากศัพท์มาจาก
    (1) น + อวตตฺต
    (2) น + โอตตฺต

@@@@@@@

(๑) “น”

บาลีอ่านว่า นะ เป็นศัพท์จำพวกนิบาต แปลว่า ไม่, ไม่ใช่ (no, not) “น” เมื่อไปประสมกับคำอื่น มีกฎดังนี้
    (1) ถ้าคำหลังขึ้นต้นด้วยพยัญชนะ ให้แปลง น เป็น อ (อะ)
    (2) ถ้าคำหลังขึ้นต้นด้วยสระ คือ อ อา อิ อี อุ อู เอ โอ ให้แปลง น เป็น อน (อะ-นะ)
ในที่นี้ “อวตตฺต” และ “โอตตฺต” ขึ้นต้นด้วยสระ (คือ อ- และ โอ-) จึงแปลง น เป็น อน

(๒) “อวตตฺต”

บาลีอ่านว่า อะ-วะ-ตัด-ตะ รากศัพท์มาจาก อว (คำอุปสรรค = ลง) + ตปฺ (ธาตุ = ร้อน, เดือดร้อน) + ต ปัจจัย, แปลง ปฺ ที่สุดธาตุเป็น ต : อว + ตปฺ = อวตปฺ + ต = อวตปฺต > อวตตฺต แปลตามศัพท์ว่า “ร้อนลง” หมายถึง ความร้อนปกคลุมลงมา รากศัพท์ อว + ตปฺ มีรูปวิเคราะห์ (กระบวนการกระจายคำเพื่อหาความหมาย) เต็มๆ ดังนี้

สูริยรํสิสมฺผุฏฺฐาภาเวน น อวตปฺปติ อุทกเมตฺถาติ อโนตตฺโต = น้ำในสระนั้นย่อมไม่ร้อนเพราะไม่ถูกแสงอาทิตย์ เหตุนั้น สระนั้นจึงชื่อว่า “อโนตตฺโต” = สระที่มีน้ำไม่ร้อนเพราะไม่ถูกแสงอาทิตย์

(๓) “โอตตฺต”

“โอตตฺต” บาลีอ่านว่า โอ-ตัด-ตะ รากศัพท์มาจาก โอ (คำอุปสรรค = ลง) + ตปฺ (ธาตุ = ร้อน, เดือดร้อน) + ต ปัจจัย, แปลง ปฺ ที่สุดธาตุเป็น ต : โอ + ตปฺ = โอตปฺ + ต = โอตปฺต > โอตตฺต แปลตามศัพท์ว่า “ร้อนลง” หมายถึง ความร้อนแผดเผาลงมา รากศัพท์ โอ + ตปฺ มีรูปวิเคราะห์เต็มๆ ดังนี้

นตฺถิ สูริยานํ สนฺตาเปหิ โอตตฺตํ อุณฺหํ อุทกํ เอตฺถาติ อโนตตฺโต = น้ำร้อนเพราะดวงอาทิตย์แผดเผาในสระนั้นย่อมไม่มี เหตุนั้น สระนั้นจึงชื่อว่า “อโนตตฺโต” = “สระที่ไม่มีน้ำร้อน”

@@@@@@@

ประสมคำ

น + อวตตฺต แปลง น เป็น อน แปลง อว เป็น โอ : น + อวตตฺต = อนวตตฺต > อโนตตฺต แปลตามศัพท์ว่า “สระที่มีน้ำไม่ร้อนเพราะไม่ถูกแสงอาทิตย์”

น + โอตตฺต แปลง น เป็น อน : น + โอตตฺต = อโนตตฺต แปลตามศัพท์ว่า “สระที่ไม่มีน้ำร้อน”

บาลี “อโนตตฺต” ใช้ในภาษาไยเป็น “อโนดาต” พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า
    “อโนดาต : (คำนาม) ชื่อสระ ๑ ในสระทั้ง ๗ ในป่าหิมพานต์ ได้แก่
                 ๑. สระอโนดาต
                 ๒. สระกัณณมุณฑะ
                 ๓. สระรถการะ
                 ๔. สระฉัททันตะ
                 ๕. สระกุณาละ
                 ๖. สระมัณฑากินี
                 ๗. สระสีหัปปปาตะ. (ป. อโนตตฺต).”

@@@@@@@

ขยายความ

คัมภีร์อรรถกถาแถลงเหตุที่สระนั้นได้นามว่า “อโนดาต” ไว้ดังนี้

จนฺทิมสุริยา ทกฺขิเณน วา อุตฺตเรน วา คจฺฉนฺตา ปพฺพตนฺตเรน ตตฺถ โอภาสํ กโรนฺติ ฯ อุชุํ คจฺฉนฺตา น กโรนฺติ ฯ เตเนวสฺส อโนตตฺโตติ สงฺขา อุทปาทิ ฯ

(คำแปล)ดวงจันทร์และดวงอาทิตย์เมื่อโคจรไปทางทิศทักษิณหรือทิศอุดร ก็โคจรไปตามระหว่างภูเขา ส่องแสงไปที่ภูเขานั้น ไม่ส่องแสงผ่านสระนั้นไปตรงๆ เหตุนั้นแล สระนั้นจึงเกิดนามบัญญัติว่า “อโนดาต” แปลว่า “ดวงอาทิตย์ส่องไปไม่ถึง”
_____________________________________
ที่มา : - ปปัญจสูทนี ภาค 3 หน้า 42 (อรรถกถาโปตลิยสูตร)
        - มโนรถปูรณี ภาค 3 หน้า 354 (อรรถกถาอัฏฐกนิบาต)

คัมภีร์จักกวาฬทีปนี ยกคำอธิบายเรื่องสระอโนดาตในอรรถกถา มาแสดงไว้ ดังนี้

จริงอยู่ ในอรรถกถาทั้งหลายมีอรรถกถาอัฏฐกนิบาต อังคุตรนิกายเป็นต้น ได้พรรณนาสระอโนดาตไว้อย่างนี้ว่า

    “สระอโนดาตนั้น มีท่าเป็นที่อาบ ซึ่งมีน้ำปราศจากมลทินเช่นกับแก้วผลึก
     มีสัตว์น้ำ เช่น ปลาและเต่า
     มีกระดานหินอันจูงใจ มีบันไดทองและบันไดแก้วมณี จัดแจงไว้เป็นอันดี
     เป็นที่สรงสนานของพระพุทธเจ้า พระปัจเจกพุทธเจ้าและพระขีณาสพ และเป็นที่อาบของฤๅษีผู้มีฤทธิ์
     เป็นที่เล่นอุทยานกรีฑาของเทวดาและยักษ์ เป็นต้น.
     ในข้างทั้งสี่ของสระอโนดาตนั้น มีปาก ๔ คือ ปากราชสีห์ ปากช้าง ปากม้า ปากโคอุสภะ ซึ่งเป็นทางไหลออกแห่งแม่น้ำทั้งสี่.
     ที่ฝั่งแม่น้ำซึ่งไหลออกจากปากราชสีห์ มีราชสีห์มากกว่าสัตว์อื่น ที่ฝั่งแม่น้ำซึ่งไหลออกจากปากช้าง ปากม้า ปากโคอุสภะ ก็มีช้าง มีม้า มีโคอุสภะมากกว่าสัตว์อื่น.”
______________________________________
ที่มา : จักกวาฬทีปนี ,กรมศิลปากร จัดพิมพ์ครั้งแรก พ.ศ.๒๕๒๓ หน้า ๓๙

@@@@@@@

ดูก่อนภราดา.! การที่เราไม่เคยเห็น ไม่ใช่ข้อพิสูจน์ว่าสิ่งนั้นไม่มี เพราะมีสิ่งที่มีอยู่จริงเป็นอันมากที่เรายังไม่เคยเห็น




Thank to :-
website : dhamma.serichon.us/2022/08/24/อโนดาต-สระที่ไม่คาดว่าจ/ (http://dhamma.serichon.us/2022/08/24/อโนดาต-สระที่ไม่คาดว่าจ/)
Posted date : 24 สิงหาคม 2022 , By admin.
ผู้เขียน : ทองย้อย แสงสินชัย