สนง.ส่งเสริมพระกรรมฐาน

ถาม ความแตกต่างมูลกรรมฐาน วิมุตติมรรค วิสุทธิมรรค แตกต่างกันอย่างไร
ตอบ มูลกรรมฐานมีมาตั้งแต่ครั้งพุทธกาลผู้เริ่มในมูลกรรมฐาน คือ พระราหุลพุทธชิโนรส พระสารีบุตร พระกัจจายนะ ตามรับสั่งของพระพุทธเจ้า
มูลกรรมฐาน มี 7 แผนก แบ่งเป็น 2 พวก
7 แผนกมีดังนี้
สายที่ 1 ปัญญาวิมุตติ มุ่งวิปัสสสนาส่วนเดียว
สายที่ 2 เจโตวิมุตติ วิสุทธิ อานาปานสติ
สายที่ 3 โยคาวจร ยังไม่ปรารถนา อนาคามี และ อรหันต์
สายที่ 4 ปัญญาวิมุตติ สติปัฏฐาน 4
สายที่ 5 กรรมฐานสำหรับอริยะ เป็นโสดาบันแล้ว มุ่งไปเฉพาะในกรรมฐานตน
สายที่ 6 โพธิสัตว์
ส่ายที่ 7 ผู้สืบทอดวิชากรรมฐาน ( ครูผู้สอน )
( สายที่ 7 สายศิษย์ผู้เรียนกรรมฐาน )
2 พวก มีดังนี้
1. พวกที่เป็นศิษย์
2. พวกที่เป็นครู
การสอนใช้วิธีการสอนหลัก คือ มุขปาฐะ ถ่ายทอดด้วยวาจา จดจำด้วยการย่อเนื้อความ และ มลกัมมัฏฐานบท ( แม่บทใหญ่ และ แม่บทย่อย )
หมายเหตุ แม่บทใหญ่ คือ แม่บทปรากฏในพระไตรปิฎก
แม่บทย่อย คือ แม่บทที่ปรากฏในอรรถกถา
-------------------------------------------------------------------
วิมุตติมรรค มี 12 บท ( ปรากฏขึ้นในฝ่ายมหายาน เมื่อ พ.ศ. 500 - 600 )
ผู้รจนาคัมภีร์นี้ คือ อปติสสะเถระ
บทที่ 1 นิทานกถา
บทที่ 2 ศีลปริจเฉท
บทที่ 3 ธุดงคปริจเฉท
บทที่ 4 สมาธิปริจเฉท
บทที่ 5 กัลยาณมิตรปริจเฉท
บทที่ 6 จริยาปริจเฉท
บทที่ 7 กัมมัฏฐานารัมมณปริจเฉท
บทที่ 8 กัมมัฏฐานปริจเฉท
บทที่ 9 อภิญญาปริจเฉท
บทที่ 10 ปัญญาปริจเฉท
บทที่ 11 ตอนที่ 1, 2 อุบายปริจเฉท
บทที่ 12 ตอนที่ 1, 2 สัจจญาณปริจเฉท
ถอดจากฉบับแปล ของ วัดประยูรวษาวาส
----------------------------------------------------------------------
วิสุทธิมรรค มี 23 ปริจเฉท ( ปรากฏขึ้นในฝ่าย เถรวาท หินยาน เมื่อ พ.ศ. 1100 )
ผู้รจนาคัมภีร์นี้ คือ พระพุทธโฆษาจารย์
ศีลนิเทศ แสดงถึงการรักษาศีล
ธุตังคนิเทศ แสดงถึงวิธีการบำเพ็ญธุดงควัตร
กัมมัฏฐานคหณนิเทศ แสดงถึงบุพกิจเบื้องต้นก่อนการเจริญสมถกรรมฐาน
ปฐวีกสิณนิเทศ แสดงถึงวิธีการเจริญปฐวีกสิณ โดยละเอียด
เสสกสิณนิเทศ แสดงถึงวิธีการเจริญกสิณ ที่เหลืออีก 9 ประการ
อสุภกัมมัฏฐานนิเทศ แสดงถึงวิธีการเจริญอสุภกรรมฐาน 10 ประการ
ฉอนุสสตินิเทศ แสดงถึงวิธีการเจริญอนุสสติกรรมฐาน 6 ประการแรก ตั้งแต่พุทธานุสสติ ถึงเทวตานุสสติ
อนุสสติกัมมัฏฐานนิเทศ แสดงถึงวิธีการเจริญอนุสสติกรรมฐาน ที่เหลืออีก 4 ประการ
พรหมวิหารนิเทศ แสดงถึงวิธีการเจริญพรหมวิหารกรรมฐาน 4 ประการ
อารุปปนิเทศ แสดงถึงวิธีการเจริญอรูปกรรมฐาน 4 ประการ
สมาธินิเทศ แสดงถึงวิธีการเจริญอาหาเรปฏิกูลสัญญา และจตุธาตุววัตถาน
อิทธิวิธนิเทศ แสดงถึงวิธีการแสดงฤทธิ์ต่างๆ 10 ประการ อันเป็นผลมาจากการเจริญสมถกรรมฐาน
อภิญญานิเทศ แสดงถึงอภิญญา 6 ประการ อันเป็นผลจากการเจริญสมถกรรมฐาน
ขันธนิเทศ แสดงถึงขันธ์ 5 อันเป็นภูมิของวิปัสสนากรรมฐาน
อายตนธาตุนิเทศ แสดงถึงอายตนะ 12 และ ธาตุ 18 อันเป็นภูมิของวิปัสสนากรรมฐาน
อินทริยสัจจนิเทศ แสดงถึงอินทรีย์ 22 และอริยสัจ 4 อันเป็นภูมิของวิปัสสนากรรมฐาน
ปัญญาภูมินิเทศ แสดงถึงปฏิจจสมุปบาท 12 ประการ อันเป็นภูมิของวิปัสสนากรรมฐาน
ทิฏฐิวิสุทธินิเทศ แสดงถึงวิธีการเจริญวิปัสสนากรรมฐาน จนเห็นรูปนามตามความเป็นจริง
กังขาวิตรณวิสุทธินิเทศ แสดงถึงวิธีการเจริญวิปัสสนากรรมฐาน จนสิ้นความสงสัยในสภาวธรรม เพราะเห็นรูปนามพร้อมเหตุปัจจัย
มัคคามัคคญาณทัสสนวิสุทธินิเทศ แสดงถึงวิธีการเจริญวิปัสสนากรรมฐาน จนข้ามพ้นวิปัสสนูปกิเลส
ปฏิปทาญาณทัสสนวิสุทธินิเทศ แสดงถึงวิธีการเจริญวิปัสสนากรรมฐาน จนดำเนินไปตามวิถีของวิปัสสนาญาณ 9
ญาณทัสสนวิสุทธินิเทศ แสดงถึงวิธีการเจริญวิปัสสนากรรมฐาน จนได้บรรลุอริยมรรค เป็นพระอริยบุคคล
ปัญญาภาวนานิสังสนิเทศ แสดงถึงอานิสงส์ของการเจริญวิปัสสนากรรมฐา
วิมุตติมรรค ถึงแม้มี 12 บท แต่เมือไล่เนื้อหาแล้ว ก็เหมือนเป็นต้นฉบับ วิสุทธิมรรค เพียงแต่บทรวบหัวข้อปริจเฉทอันเดียวกันให้ดูน้อยเท่านั้น แต่เนื้อหาเท่ากันกับ วิสุทธิมรรค ดังนั้นเชื่อว่า พุทธโฆษาจารย์ ก็ถอดข้อความมาจาก วิมุตติมรรค
ถอดจาก บทแปลของ สมเด็จอาจ วัดมหาธาตุ
----------------------------------------------------------
เจริญธรรม / เจริญพร