ธาตุสัมปยุต เข้าถึงปิติ
๑.พระขุททกาปีติ (ธาตุดิน) มี ๒๑ จุด ผม ขน เล็บ ฟัน หนัง เนื้อ เอ็น กระดูก เยื่อในกระดูก ไต หัวใจ ตับ พังผืด ม้าม ปอด ลำไส้ สำไส้สุด อาหารในกระเพาะ อุจจาระ มันสมอง เยื่อมันสมอง
มีลักษณะ ๔ ประการ
มึนตึง เวียนหัว แลหนัก แลเย็น ไม่ใช่ ขนลุกขนพองบนศรีษะและกาย
๒.พระขณิกาปีติ (ธาตุไฟ) มี ๖ จุด วัตถุทางตา วัตถุทางหู วัตถุทางจมูก วัตถุทางลิ้น วัตถุทางกาย วัตถุทางใจ
มีลักษณะ ๖ ประการ
เกินในจักขุทวารเป็นเหมือนดังสายฟ้าแลบ เกิดในทวารอื่นเป็นดังปลาตอด เกิดเหมือนเอ็นชักก็มี เกิดเหมือนแมลงบินไต่ตามตัว เกิดร้อนทั่วตัว และเกิดในหัวใจ สั่น ไหว เกิดดังไฟไหม้ลามไป
๓.พระโอกกันติกาปีติ (ธาตุน้ำ) มี ๑๒ จุด น้ำดี เสลด หนอง เลือด เหงื่อ มันข้น น้ำตา น้ำเหลือง น้ำลาย น้ำลื่นหล่อข้อ น้ำเมือก น้ำมูตร
มีลักษณะ ๖ ประการ
เกิดดังฟองน้ำเป็นน้ำกระเพื่อม เกิดดังขี่เรือบนระลอกคลื่น เกิดดังไม้ปักไว้ที่กลางสายน้ำไหลสั้นระรัวอยู่ก็มี เกิดดังหัวใจและท้องน้อยผัดผันก็มี เกิดเป็นลมพัดทั่วกายก็มี
๔.พระอุพเพงคาปีติ (ธาตุลม) มี ๗ จุด อารมณ์ร่วมทางจักษุ อารมณ์ร่วมทางหู อารมณ์ร่วมทางจมูก อารมณ์ร่วมทางลิ้น อารมณ์ร่วมทางกาย
อารมณ์ร่วมทางจิต อารมณ์ร่วมทางใจ
มีลักษณะ ๗ ประการ
ให้กายสูงขึ้น ให้กายเบาขึ้น ให้กายลอยขึ้น ให้กายเยิบๆแยบๆ ให้กายเหมือนไรไต่ก็มี ให้ลงท้องบิด ให้รู้สึกว่าเป็นไข้อยู่
๕.พระผรณาปีติ (ธาตุอากาส) มี ๑๐ จุด ช่องตาซ้าย ช่องตาขวา ช่องจมูกซ้าย ช่องจมูกขวา ช่องหูซ้าย ช่องหูขวา ช่องทวารหนัก ช่องทวารเบา ช่องปาก ช่องหทัย
มีลักษณะ ๖ ประการ
ให้กายนั้นพร่างพรายก็มี เกิดให้กายเย็นประดุจอาบน้ำ ให้กายเย็นซาบซ่านไปทั่วกาย ให้กายเย็นเหมือนลงแช่น้ำ ให้รู้สึกว่าเป็นดังว่างๆดุจอากาศ ให้รู้สึกความเย็นแผ่ขึ้นแผ่ลง
ลักษณะของพระธรรมปีติ
พระปีติ หมายถึง ความอิ่มใจ ความปราโมทย์ ความยินดียิ่ง ความบันเทิง ความร่งเริง ความรื่นเริง ความตื่นเต้น ความชื่นชมยินดี
ภาวนาธาตุสัมปยุต (เบื้องต้น) กายนี้ไม่ใช่เรา เรานี้ไม่ใช่กาย กายนี้ไม่ใช่เรา เรานี้ไม่ใช่กาย กายนี้ไม่มีในเรา เรานี้ไม่มีในกาย มีแต่จิตล้วนๆ
คัดลอกจากหนังสือ กรรมฐาน มัชฌิมา แบบลำดับ (ฉบับสำหรับขึ้นกรรมฐาน)