ควรเข้าใจว่า จิตคือ ธรรมชาติ ชนิดหนึ่ง
ธรรมชาตินี้ บางครั้งก็เรียกว่า "สภาวะ"
เป็นสภาวะเพราะ ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล ไม่มีตัวตน ไม่มีกลิ่น ไม่มีสี ไม่มีรส ฯลฯ
จิตมีชื่อต่างๆที่ใช้เรียกขานกันถึง ๑๐ ชื่อ ดังแสดงว่า
ยํ จิตฺตํ มโน หทยํ มานสํ ปณฺฑรํ มนายตนํ มนินฺทฺริยํ วิญฺญาณํ วิญฺญาณกฺขนฺโธ ตชฺชา มโนวิญฺญาณธาตุ อิทํ จิตฺตํ
อัฏฐสาลินีอรรถกถา อธิบายไว้ว่า
ธรรมชาติใดย่อมคิด ธรรมชาตินั้น ชื่อว่า "จิต"
ธรรมชาติใดย่อมน้อมไปหาอารมณ์ ธรรมชาตินั้น ชื่อว่า "มโน"
จิตที่รวบรวมอารมณ์ไว้ภายในนั่นแหละชื่อว่า "หทัย"
ธรรมชาติฉันทะ คือความพอใจที่มีอยู่ในใจนั้นชื่อว่า "มนัส"
จิตเป็นธรรมชาตฺที่ผ่องใส จึงชื่อว่า "ปัณฑระ"
มนะที่เป็นอายตนะ คือเครื่องต่อ จึงชื่อว่า "มนายตนะ"
มนะที่เป็นอินทรีย์ คือครองความเป็นใหญ่ จึงชื่อว่า "มนินทรีย์"
ธรรมชาติใดที่รู้อารมณ์ ธรรมชาตินั้นชื่อว่า "วิญญาณ"
วิญญาณที่เป็นขันธ์ จึงชื่อว่า "วิญญาณขันธ์"
มนะที่เป็นธาตุชนิดหนึ่งที่รู้อารมณ์ จึงชื่อว่า "มโนวิญญาณธาตุ"
ทั้งหมดนี้คือจิตทั้งหมดที่ทำหน้าที่ที่มีสภาวะต่างๆกันไป
.........................
เนื้อความที่รับรอง จากพระไตรปิฏก (โปรดสังเกตที่หัวข้อ)
พระอภิธรรมปิฎก เล่มที่ ๑
ธรรมสังคณีปกรณ์
[๙๒] วิญญาณขันธ์ ๑ มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
จิต มโน มานัส หทัย ปัณฑระ มโน มนายตนะ มนินทรีย์ วิญญาณ วิญญาณขันธ์ มโนวิญญาณธาตุที่สมกัน ในสมัยนั้น อันใด นี้ชื่อว่า วิญญาณขันธ์ ๑ มีในสมัยนั้น.
[๙๓] มนายตนะ ๑ มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
จิต มโน มานัส หทัย ปัณฑระ มโน มนายตนะ มนินทรีย์ วิญญาณ วิญญาณขันธ์ มโนวิญญาณธาตุที่สมกัน ในสมัยนั้น อันใด นี้ชื่อว่า มนายตนะ ๑ มีในสมัยนั้น.
[๙๔] มนินทรีย์ ๑ มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
จิต มโน มานัส หทัย ปัณฑระ มโน มนายตนะ มนินทรีย์ วิญญาณ วิญญาณขันธ์ มโนวิญญาณธาตุที่สมกัน ในสมัยนั้น อันใด นี้ชื่อว่า มนินทรีย์ ๑ มีในสมัยนั้น.
[๙๕] มโนวิญญาณธาตุ ๑ มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
จิต มโน มานัส ฯลฯ มโนวิญญาณธาตุที่สมกัน ในสมัยนั้น อันใด นี้ชื่อว่า มโนวิญญาณธาตุ ๑ มีในสมัยนั้น.
[๙๖] ธัมมายตนะ ๑ มีในสมัยนั้นเป็นไฉน?
เวทนาขันธ์ สัญญาขันธ์ สังขารขันธ์ นี้ชื่อว่า ธัมมายตนะ ๑ มีในสมัยนั้น.
[๙๗] ธรรมธาตุ ๑ มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
เวทนาขันธ์ สัญญาขันธ์ สังขารขันธ์ นี้ชื่อว่า ธรรมธาตุ ๑ มีในสมัยนั้น.