แม้เราไม่อาจจินตนาการที่แจ่มชัดนักได้ว่า หากสมเด็จพระนารายณ์ทรงมีรัชทายาทที่สืบทอดและพัฒนาสิ่งต่างๆ ที่ทรงริเริ่มไว้ที่ลพบุรีต่อจากพระองค์ ราชอาณาจักรสยามจะเป็นเช่นใด โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อต้องเผชิญสงครามกับพม่าอย่างใน พ.ศ.2310 อย่างน้อยที่แน่ๆ ก็คาดได้ว่า ด้วยชัยภูมิตลอดจนระบบป้องกันโดยกำแพงป้อมปราการต่างๆ ที่สร้างขึ้นไว้ตั้งแต่ในรัชกาลสมเด็จพระนารายณ์นั้น พม่าคงยากที่จะเอาชนะได้เบ็ดเสร็จด้วยยุทธศาสตร์แบบเดียวกับที่กระทำต่ออยุธยา
อย่างไรก็ตาม เช่นเดียวกับอยุธยา ลพบุรีเป็นเมืองประวัติศาสตร์ การพัฒนาใดๆ จึงต้องคำนึงถึงมิติความเป็นเมืองประวัติศาสตร์ ไม่ใช่แต่เฉพาะสมัยอยุธยาและรัตนโกสินทร์ ปัญหาสำคัญของเมืองลพบุรีก็มีลักษณะคล้ายคลึงกับที่อื่นๆ คือเป็นปัญหาว่าทำอย่างไรคนกับโบราณสถานจะอยู่ร่วมกันได้อย่างกลมกลืน ไม่ต้องเลือกเอาอย่างใดอย่างหนึ่ง
โดยเฉพาะอย่างยิ่งกรณีลพบุรีนั้น มิติความหลากหลายทางวัฒนธรรมได้ขยายนัยยะไปเกี่ยวข้องกับสิ่งมีชีวิตอื่นด้วย เพราะลิงได้อยู่คู่แหล่งประวัติศาสตร์มาจนกลายเป็นอัตลักษณ์พิเศษของเมือง (มหาพิภพวานรของจริง) ลิงก็มีสิทธิจะอยู่ของมันต่อไป ทั้งนี้ขอให้ระลึกว่าลพบุรีก็เป็นบ้านของพวกมันเช่นกัน การที่ลิงสามารถอยู่ร่วมในชุมชนเมืองประวัติศาสตร์ได้ย่อมเป็นสิ่งสะท้อนจิตใจที่งดงามในฐานะมนุษย์
สิ่งนี้ก่อเกิดเป็นนิยามความหมายที่มีคุณค่ายิ่งต่อคำว่า “ความเป็นลพบุรี” และ “คนลพบุรี” สามารถเป็นแบบอย่างเรียนรู้แก่ที่อื่นหรือในอนาคตต่อไปข้างหน้าได้เป็นอย่างดี
เอกสารอ้างอิงหมายเหตุ : เนื่องจากบทความนี้ถือเป็นงานเร่งด่วนในขณะที่ผู้เขียนติดภาระหน้าที่ในต่างจังหวัด จึงใช้วิธีเรียบเรียงจากความจดจำรำลึกตามที่เคยอ่านผ่านตามาเป็นส่วนใหญ่ และใช้เอกสารหลักฐานได้เพียงบางชิ้นที่ติดตัวมาและเท่าที่พอจะหาได้ในห้องสมุดต่างจังหวัดสำหรับการอ้างอิง อีกทั้งผู้เขียนยังปรารถนาจะให้ผู้อ่านได้อรรถรสต่อเนื่องราบรื่น ตามลักษณะของงานอันเปรียบเสมือนคู่มือท่องเที่ยวในเชิงลึกได้บ้าง จึงไม่ใช่วิธีการอ้างอิงที่ทำให้รกรุงรังในเนื้อหาเหมือนอย่างงานเขียนวิชาการทั่วไป แต่อย่างไรเสียหากผิดพลาดประการใดผู้เขียนขอน้อมรับไว้ ณ ที่นี้ด้วย เอกสารที่ใช้อ้างอิงในที่นี้แบ่งเป็น 2 หมวดมีรายการดังนี้
เอกสารหมวดแรก (หลักฐานชั้นต้น):- กฎหมายตราสามดวงฉบับราชบัณฑิตยสถานจัดพิมพ์ตามต้นฉบับหลวง เล่ม 1-2. กรุงเทพฯ: ราชบัณฑิตยสถาน, 2550.
- การปฏิวัติปลายแผ่นดินสมเด็จพระนารายณ์และการล่มสลายของกรุงศรีอยุธยา. แปลโดย แม้นมาส ชวลิต, กรุงเทพฯ: กรมศิลปากร, 2548.
- คำให้การขุนหลวงวัดประดู่ทรงธรรม: เอกสารจากหอหลวง. นนทบุรี: สำนักพิมพ์มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช, 2555.
- คำให้การขุนหลวงหาวัด. นนทบุรี: สำนักพิมพ์มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช, 2549.
- คำให้การชาวกรุงเก่า. นนทบุรี: สำนักพิมพ์มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช, 2546.
- ชัวซีย์, บาทหลวง. จดหมายเหตุรายวันการเดินทางไปสู่ประเทศสยามในปี ค.ศ.1685 และ 1686. แปลโดย สันต์ ท. โกมลบุตร, นนทบุรี: สำนักพิมพ์ศรีปัญญา, 2550.
- แชรแวส, นิโกลาส์. ประวัติศาสตร์ธรรมชาติและการเมืองแห่งราชอาณาจักรสยาม (ในแผ่นดินสมเด็จพระนารายณ์มหาราช). แปลโดย สันต์ ท.โกมลบุตร, นนทบุรี: สำนักพิมพ์ศรีปัญญา, 2550.
- ดำรงราชานุภาพ, สมเด็จกรมพระยา. เที่ยวตามทางรถไฟ. กรุงเทพฯ: กรมศิลปากร, 2557.
- ต้ากวน, โจว. บันทึกว่าด้วยขนบธรรมเนียมประเพณีของเจินละ. แปลโดย เฉลิม ยงบุญเกิด, กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์มติชน, 2557.
- ตาร์ชารด์, กวีย์. จดหมายเหตุการเดินทางสู่ประเทศสยามครั้งที่ 1 และจดหมายเหตุการเดินทางครั้งที่ 2. แปลโดย สันต์ ท. โกมลบุตร, นนทบุรี: สำนักพิมพ์ศรีปัญญา, 2551.
- พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยาฉบับพระพนรัตน์ วัดพระเชตุพน. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์คลังวิทยา, 2505.
- พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยาฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม) กับพระจักรพรรดิพงศ์ (จาด). กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์คลังวิทยา, 2507.
- พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยาฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม) และเอกสารอื่นๆ. นนทบุรี: สำนักพิมพ์ศรีปัญญา, 2553.
- พุทธพุกาม, พระ และ พุทธญาณ, พระ. ตำนานมูลศาสนา. นนทบุรี: สำนักพิมพ์ศรีปัญญา, 2557.
- รัตนปัญญาเถระ, พระ. ชินกาลมาลีปกรณ์. แปลโดย แสง มนวิฑูร, กรุงเทพฯ: กรมศิลปากร, 2518.
- ลาลูแบร์, มงซิเออร์ เดอ. จดหมายเหตุลาลูแบร์ ราชอาณาจักรสยาม. แปลโดย สันต์ ท.โกมลบุตร, นนทบุรี: สำนักพิมพ์ศรีปัญญา, 2552.
- ศิลปากร, กรม. “ตำนานเมืองนครศรีธรรมราช” ใน เรื่องเมืองนครศรีธรรมราช. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์กรมการทหารสื่อสาร, 2510.
- ศิลปากร, กรม. “พระราชพงศาวดารเหนือ” ใน ประชุมพงศาวดารฉบับกาญจนาภิเษก เล่ม 1. กรุงเทพฯ: สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์, 2539.
- ศิลปากร, กรม. จดหมายเหตุเรื่องพระราชไมตรีในระหว่างกรุงสยามกับกรุงจีน. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์ดำรงธรรม, 2511.
- ศิลปากร, กรม. จารึกในประเทศไทย เล่ม 1 อักษรปัลลวะ หลังปัลลวะ พุทธศตวรรษที่ 12-14. กรุงเทพฯ: หอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร, 2529.
- ศิลปากร, กรม. จารึกสมัยสุโขทัย. กรุงเทพฯ: แผนกงานบริการหนังสือภาษาโบราณ กองหอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร, 2527.
- ศิลปากร, กรม. ประชุมศิลาจารึกภาคที่ 2 จารึกทวารวดี ศรีวิชัย ละโว้. แปลและชำระโดย ยอร์ช เซเดส์, กรุงเทพฯ: กรมศิลปากร, 2504.
- อิบรอฮีม, อิบนิ มูหัมมัด. สำเภากษัตริย์สุลัยมาน. แปลโดย ดิเรก กุลศิริสวัสดิ์, กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์มติชน, 2545.
เอกสารหมวดที่สอง (ผลงานวิชาการ) แนะนำให้อ่านเพิ่ม:- กำพล จำปาพันธ์. อยุธยา: จากสังคมเมืองท่านานาชาติสู่มรดกโลก. นนทบุรี: มิวเซียมเพรส, 2559.
- จุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว, พระบาทสมเด็จพระ. ระยะทางเสด็จประพาสมณฑลอยุธยา เมื่อปีขาล พ.ศ.2421. พระนคร: โรงพิมพ์โสภณพิพรรฒธนกร, 2470.
- ดำรงราชานุภาพ, สมเด็จฯ กรมพระยา. เที่ยวตามทางรถไฟ. กรุงเทพฯ: กรมศิลปากร, 2557.
- น. ณ ปากน้ำ. ศิลปกรรมโบราณในสยามประเทศ. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์เมืองโบราณ, 2524.
- นิธิ เอียวศรีวงศ์. การเมืองไทยสมัยพระนารายณ์. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, 2527.
- ปรีดี พิศภูมิวิถี. สังคมอยุธยาในสายตาฝรั่งเศสในรัชกาลสมเด็จพระนารายณ์มหาราช. ลพบุรี: สำนักศิลปะและวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยราชภัฏเทพสตรี, 2558.
- พิเศษ เจียจันทร์พงษ์. ศาสนาและการเมืองในประวัติศาสตร์สุโขทัย-อยุธยา. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์มติชน, 2545.
- ภูธร ภูมะธน. (บก.). ภาพเก่าเล่าอดีตลพบุรี. ลพบุรี: ศูนย์ศิลปวัฒนธรรม สถาบันราชภัฏเทพสตรี, 2540.
- รุ่งโรจน์ ธรรมรุ่งเรือง และศานติ ภักดีคำ. ศิลปะเขมร. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์มติชน, 2557.
- ไรท์, ไมเคิล. ฝรั่งอุษาคเนย์. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์มติชน, 2542.
- วินัย พงศ์ศรีเพียร และตรงใจ หุตางกูร. (บก.). มรดกความทรงจำแห่งนพบุรีศรีลโวทัยปุระ. กรุงเทพฯ: ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร, 2558.
- ศักดิ์ชัย สายสิงห์. ลพบุรีหลังวัฒนธรรมเขมร. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์มติชน, 2559.
- หวน พินธุพันธ์. ประวัติศาสตร์เมืองลพบุรี. กรุงเทพฯ: โอเดียนสโตร์, 2559.
- Breazeale, Kennon. From Japan to Arabia: Ayutthaya’s Maritime Relations with Asia. Bangkok: The Foundation for the Promotion of Social Sciences and Humanities Textbooks Project, 1999.
- Continuing Education Center and the Translation Center and Faculty of Arts Chulalongkorn University. A Survey of Thai Arts and Architectural Attractions: a Manual for Tourist Guides. Bangkok: Chulalongkorn University, 1987.
- Cruysse, Dirk Van der. Siam and the West 1500-1700. Translated by Michael Smithies, Chiangmai: Silkworm Books, 2002.
- Garnier, Derick. Ayutthaya: Venice of the East. Bangkok: Riverbooks, 2004.
- Hauser, Arnold. The Social History of Art. London: Routledge, 1989.
- Smithies, Michael. Seventeenth Century Siamese Exploration. Bangkok: The Siam Society, 2012.
- The Office of the Basic Education Commission. Lop Buri: the City of Civilization. Bangkok: Ministry of Education Thailand, 2005.
- Vickery, Michael. Society, Economics, and Politics in Pre-Angkor Combodia. Tokyo: Centre for Southeast Asian Cultural Studies for Unessco, 1998.
- Woodward, H.W. Jr. Studies in the Art of Central Siam 950-1350 A.D. Ph.D. Thesis Yale University, 1975.
ผู้เขียน : กำพล จำปาพันธ์
เผยแพร่ : วันจันทร์ที่ 7 กันยายน พ.ศ.2563
เผยแพร่ครั้งแรกในระบบออนไลน์ : เมื่อ 16 กุมภาพันธ์ พ.ศ.2563
ขอบคุณ :
https://www.silpa-mag.com/history/article_45648