มีการให้ความหมาย ของ นิพพาน ว่า คือ ดับเย็น ดับสนิท ไม่มีเหลือ ไม่มีตัวตน และ อีกหลาย ๆ ความหมาย ถ้าหากท่านทั้งหลาย เทียบความหมายทั้งหลายลงไปแล้ว ขัดแยัง กับธรรมเหล่านี้ ก็ยังจัดว่า ยังอธิบายไม่ถูก
วิธีเทียบ คำว่า นิพพาน ให้เทียบ กับพระไตรลักษณ์ ซึ่งจะเข้าถึงนิพพาน มี 3 ระดับ ด้วยระดับ วิปัสสนา ดังนี้
๑ อนิจจานุปัสสนา คือ พิจารณาเห็นโดยอาการไม่เที่ยง
สามารถเข้าสู่ อัปปณิหิตนิพพาน เพราะตามพิจารณาเห็นได้ด้วยปัญญาไม่เที่ยง
๒ ทุกขานุปัสสนา คือ พิจารณาเห็นโดยอาการเป็นทุกข์
สามารถเข้าสู่ นิมิตตนิพพาน เพราะตามพิจารณาเห็นได้ด้วยปัญญาว่าเป็นทุกข์
๓ อนัตตานุปัสสนา คือ พิจารณาเห็นโดยอาการเป็นอนัตตา
สามารถเข้าสู่ สุญญตนิพพาน เพราะตามพิจารณาเห็นได้ด้วยปัญญาว่า ว่างเปล่า
ถ้าท่านเข้าใจที่ เทียบวันนี้ ก็จะเป็นกำลังในการภาวนา วิปัสสนของท่านทั้งหลายที่มีความปรารถนา นิพพาน ในปัจจุบันชาติ ดังนั้นท่านทั้งหลายที่มีความปรารถนา ชาตินี้เป็นชาติสุดท้ายพึงมั่นเจริญ อนุวิปัสสนาให้มากขึ้น
เจริญธรรม / เจริญพร