ครั้งที่พระอาจารย์เสาร์ ศึกษาอยู่ที่วัดพลับ ท่านยังเป็นมหานิกายอยู่ พอกลับไปอีสาน รัชกาลที่สี่ นิมนต์พระอาจารย์ทางพม่าเข้ามาสอน และตั้งวัดธรรมยุตหลักที่ อุบลสองวัด เกิดการเปลียนแปลงในระบบของสงฆ์ ครั้งใหญ่ พระที่อยู่ป่าส่วนใหญ่คือพระปฏิบัติ เป็นธรรมยุต เริ่มมีธรรมยุตตอนนั้นเอง
พระอาจารย์เสาร์ ถูกเปลียนเป็นธรรมยุต
ตอนนั้น พระอาจารย์มั่น ยังเรียนไม่จบ ยังอยู่วัดพลับ พระอาจารย์กรรมฐานท่านยังไม่ปล่อยให้กลับเพราะยังไม่ผ่านสายตา พระอาจารย์กรรมฐานที่ควบคุม
ตอนนั้นพระอาจารย์มั่นท่านเป็นมหานิกายอยู่
สุดท้ายพระอาจารย์กรรมฐานของอาจารย์มั่น ก็ให้กลับอีสานได้ เพราะเห็นว่าพระอาจารย์เสาร์ก้าวหน้าและสามรถต่อกรรมฐาน ให้พระอาจารย์มั่นได้แล้ว
ก็ฝากโทรจิตไปบอกอาจารย์เสาร์และส่งอาจารย์มั่นกลับอีสานไป
แต่พออาจารย์มั่นกลับไป พระอาจารย์เสาร์ เปลี่ยนเป็นธรรมยุต ส่วนอาจารย์มั่นอยู่ชุดมหานิกาย คนละสีและผิดธรรมเนียม อาจารย์เสาร์จึงให้กรรมฐานอาจารย์มั่นไม่ได้ ต่อกรรมฐานไม่ได้
อาจารย์มั่นจึงต้องเปลี่ยนญัตติใหม่ หรือสวดยัด บวชใหม่เป็นธรรมยุต ต้องเป็นธรรมยุตก่อน จึงจะสอนกรรมฐานกันได้
..........พระอาจารย์มั่น เป็นพระธรรมยุตในวันนั้นเอง
แต่เดิมทีแล้วตอนที่มาเรียนวัดพลับ เป็นมหานิกาย
ก่อนหน้านี้ในประเทศไทยมีแต่มหานิกายอย่างเดียวเท่านั้น
เปลี่ยนแปลงตอนรัชกาลที่สี่
ท่านนิมนต์พระอาจารย์ ทางพม่าเข้ามาสอนกรรมฐานด้วย
และมีการตั้งธรรมยุตขึ้นตอนนั้นนั่นเอง
กฏ เรื่องการสอนกรรมฐาน ต่างๆก็ถูกปล่อยไปเพราะมีพระอาจารย์ทางพม่าเข้ามา
การสอนจึงมีหลายแนวเริ่มเห็นได้ตั้งแต่ตอนนั้น ก็คงเป็นเสรี ในเรื่องการสอนกรรมฐาน ตั้งแต่ตอนนั้น
ก็เก็บมาฝากกัน ในประวัติของพ่อแม่ครูบาอาจารย์สายธรรมยุตที่มาเป็นศิษย์วัดพลับ เรียนกรรมฐานวัดพลับ
แม้แม่ทัพธรรมหลายท่านก็ต่างมาเริ่ม ที่ กรรมฐาน มัชฌิมา แบบลําดับ ทั้งสิ้น
อยากรู้ให้ไปดูหนังสือเล่มแดง คู่มือกรรมฐานสามกรุง สมเด็จพระสังฆราช สุก ไก่เถื่อน อยู่หน้าปก
มีชื่อครูบาอาจารย์ ในทําเนียบพระอาจารย์กรรมฐานท้ายเล่ม ยังมีชื่อดังๆอีกมากไม่ได้มีแค่นี้ เพราะที่ดังๆรุ่นครูตั้งสํานักมีอีกหลายองค์