พิมพ์

[what-is-it]

 

การตั้่งความปรารถนา เป็นผู้วิเศษ อย่างใดอย่างหนึ่ง ในการทำสมาธิ เป็นอุัปสรรค ต่อการทำสมาธิ หรือ คะ ได้ยินว่าเหล่าฤาษี ทั้งหลาย และ พราหมณ์ ทั้งหลาย ก็ตั้งความปรารถนา ว่า ขอให้เรามีตาทิพย์ หูทิพย์ รู้ใจ ระลึกชาติ รู้อนาคต เหาะได้ หายตัวได้ อย่างนี้เป็นต้น ก็เห็นว่าหลายท่าน ก็ทำได้

   ทำไมจึงกล่าวว่า ถ้า เราตั้งความปรารถนา ในความเป็นผู้วิเศษ จะไม่สามารถปฏิบัติ สมาธิ นี้ได้

   

[raponsan]

การตั้่งความปรารถนา เป็นผู้วิเศษ อย่างใดอย่างหนึ่ง ในการทำสมาธิ เป็นอุัปสรรค ต่อการทำสมาธิ หรือ คะ ได้ยินว่าเหล่าฤาษี ทั้งหลาย และ พราหมณ์ ทั้งหลาย ก็ตั้งความปรารถนา ว่า ขอให้เรามีตาทิพย์ หูทิพย์ รู้ใจ ระลึกชาติ รู้อนาคต เหาะได้ หายตัวได้ อย่างนี้เป็นต้น ก็เห็นว่าหลายท่าน ก็ทำได้

   ทำไมจึงกล่าวว่า ถ้า เราตั้งความปรารถนา ในความเป็นผู้วิเศษ จะไม่สามารถปฏิบัติ สมาธิ นี้ได้

   

   

    เป็นความเข้าใจที่คลาดเคลื่อน การตั้งความปรารถนาเป็นอธิษฐานบารมี การที่สมาธิไม่เกิด มีสาเหตุมาจากปลิโพธและนิวรณ์ ไม่ได้เกี่ยวกับอธิษฐานบารมี

ปลิโพธ เครื่องผูกพันหรือหน่วงเหนี่ยวเป็นเหตุให้ใจพะวักพะวนห่วงกังวล, เหตุกังวล, ข้อติดข้อง; ปลิโพธที่ผู้จะเจริญกรรมฐานพึงตัดเสียให้ได้ เพื่อให้เกิดความปลอดโปร่งพร้อมที่จะเจริญกรรมฐานให้ก้าวหน้าไปได้ดี มี ๑๐ อย่าง คือ
     ๑. อาวาสปลิโพธ ความกังวลเกี่ยวกับวัดหรือที่อยู่
     ๒. กุลปลิโพธ ความกังวลเกี่ยวกับตระกูลญาติหรืออุปัฏฐาก
     ๓. ลาภปลิโพธ ความกังวลเกี่ยวกับลาภ
     ๔. คณปลิโพธ ความกังวลเกี่ยวกับคณะศิษย์หรือหมู่ชนที่ตนต้องรับผิดชอบ
     ๕. กรรมปลิโพธ ความกังวลเกี่ยวกับการงาน เช่น การก่อสร้าง
     ๖. อัทธานปลิโพธ ความกังวลเกี่ยวกับการเดินทางไกลเนื่องด้วยกิจธุระ
     ๗. ญาติปลิโพธ ความกังวลเกี่ยวกับญาติหรือคนใกล้ชิดที่จะต้องเป็นห่วงซึ่งกำลังเจ็บป่วยเป็นต้น
     ๘. อาพาธปลิโพธ ความกังวลเกี่ยวกับความเจ็บไข้ของตนเอง
     ๙. คันถปลิโพธ ความกังวลเกี่ยวกับการศึกษาเล่าเรียน
    ๑๐. อิทธิปลิโพธ ความกังวลเกี่ยวกับฤทธิ์ของปุถุชนที่จะต้องคอยรักษาไม่ให้เสื่อม
         (ข้อท้ายนี้เป็นปลิโพธสำหรับผู้จะเจริญวิปัสสนาเท่านั้น)

นิวรณ์, นิวรณธรรม ธรรมที่กั้นจิตไม่ให้บรรลุความดี, สิ่งที่ขัดขวางจิตไม่ให้ก้าวหน้าในคุณธรรม มี ๕ อย่าง คือ
           ๑. กามฉันท์ พอใจในกามคุณ
           ๒. พยาบาท คิดร้ายผู้อื่น
           ๓. ถีนมิทธะ ความหดหู่ซึมเซา
           ๔. อุทธัจจกุกกุจจะ ความฟุ้งซ่านและรำคาญ
           ๕. วิจิกิจฉา ความลังเลสงสัย

ที่มา พจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์ พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ. ปยุตฺโต)

     

      การจะละนิวรณ์ได้นั้น พระพุทธเจ้าตรัสไว้ดังนี้

      อาหารของนิวรณ์ ๕
      [๓๕๗] ดูกรภิกษุทั้งหลาย กายนี้มีอาหารเป็นที่ตั้ง ดำรงอยู่ได้เพราะอาศัยอาหารไม่มีอาหารดำรงอยู่ไม่ได้ แม้ฉันใด นิวรณ์ ๕ ก็มีอาหารเป็นที่ตั้ง ดำรงอยู่ได้เพราะอาศัยอาหารไม่มีอาหารดำรงอยู่ไม่ได้ ฉันนั้นเหมือนกัน.

     [๓๕๘] ดูกรภิกษุทั้งหลาย ก็อะไรเล่าเป็นอาหารให้กามฉันท์ที่ยังไม่เกิด เกิดขึ้นหรือที่เกิดแล้วให้เจริญไพบูลย์ยิ่งขึ้น? ดูกรภิกษุทั้งหลาย ศุภนิมิตมีอยู่ การกระทำให้มากซึ่งอโยนิโสมนสิการในศุภนิมิตนั้น นี้เป็นอาหารให้กามฉันท์ที่ยังไม่เกิด เกิดขึ้น หรือที่เกิดแล้วให้เจริญไพบูลย์ยิ่งขึ้น.

      [๓๕๙] ดูกรภิกษุทั้งหลาย ก็อะไรเล่าเป็นอาหารให้พยาบาทที่ยังไม่เกิด เกิดขึ้น หรือที่เกิดแล้วให้เจริญไพบูลย์ยิ่งขึ้น? ดูกรภิกษุทั้งหลาย ปฏิฆนิมิตมีอยู่ การกระทำให้มากซึ่งอโยนิโสมนสิการในปฏิฆนิมิตนั้น นี้เป็นอาหารให้พยาบาทที่ยังไม่เกิด เกิดขึ้น หรือที่เกิดขึ้นแล้วให้เจริญไพบูลย์ยิ่งขึ้น.

      [๓๖๐] ดูกรภิกษุทั้งหลาย ก็อะไรเล่าเป็นอาหารให้ถีนมิทธะที่ยังไม่เกิด เกิดขึ้นหรือที่เกิดแล้วให้เจริญไพบูลย์ยิ่งขึ้น? ดูกรภิกษุทั้งหลาย ความไม่ยินดี ความเกียจคร้าน ความบิดขี้เกียจ ความเมาอาหาร ความที่ใจหดหู่ มีอยู่ การกระทำให้มากซึ่งอโยนิโสมนสิการในสิ่งเหล่านั้น นี้เป็นอาหารให้ถีนมิทธะที่ยังไม่เกิด เกิดขึ้น หรือที่เกิดแล้วให้เจริญไพบูลย์ยิ่งขึ้น.

      [๓๖๑] ดูกรภิกษุทั้งหลาย ก็อะไรเล่าเป็นอาหารให้อุทธัจจกุกกุจจะที่ยังไม่เกิด เกิดขึ้นหรือที่เกิดแล้วให้เจริญไพบูลย์ยิ่งขึ้น? ดูกรภิกษุทั้งหลาย ความไม่สงบใจมีอยู่ การกระทำให้มากซึ่งอโยนิโสมนสิการในความไม่สงบใจนั้น นี้เป็นอาหารให้อุทธัจจกุกกุจจะที่ยังไม่เกิด เกิดขึ้นหรือที่เกิดแล้วให้เจริญไพบูลย์ยิ่งขึ้น.

      [๓๖๒] ดูกรภิกษุทั้งหลาย ก็อะไรเล่าเป็นอาหารให้วิจิกิจฉาที่ยังไม่เกิด เกิดขึ้น หรือที่เกิดแล้วให้เจริญไพบูลย์ยิ่งขึ้น? ดูกรภิกษุทั้งหลาย ธรรมทั้งหลายอันเป็นที่ตั้งแห่งวิจิกิจฉามีอยู่การกระทำให้มากซึ่งอโยนิโสมนสิการในธรรมเหล่านั้น นี้เป็นอาหารให้วิจิกิจฉาที่ยังไม่เกิด เกิดขึ้นหรือที่เกิดแล้วให้เจริญไพบูลย์ยิ่งขึ้น.

      [๓๖๓] ดูกรภิกษุทั้งหลาย กายนี้มีอาหารเป็นที่ตั้ง ดำรงอยู่ได้เพราะอาศัยอาหารไม่มีอาหารดำรงอยู่ไม่ได้ แม้ฉันใด นิวรณ์ ๕ เหล่านี้ ก็มีอาหารเป็นที่ตั้ง ดำรงอยู่ได้เพราะอาศัยอาหาร ไม่มีอาหารดำรงอยู่ไม่ได้ ฉันนั้นเหมือนกัน.

พระไตรปิฎก เล่มที่ ๑๙  พระสุตตันตปิฎก เล่มที่ ๑๑ สังยุตตนิกาย มหาวารวรรค
http://www.84000.org/tipitaka/pitaka_item/v.php?B=19&A=2164&Z=2227&pagebreak=0


     
     
     อย่างไรก็ตาม ขอให้สังเกตปลิโพธข้อ ๑๐.
     ๑๐. อิทธิปลิโพธ ความกังวลเกี่ยวกับฤทธิ์ของปุถุชนที่จะต้องคอยรักษาไม่ให้เสื่อม
     (ข้อท้ายนี้เป็นปลิโพธสำหรับผู้จะเจริญวิปัสสนาเท่านั้น)
     ข้อนี้ต่างหากเป็นเป็นอุปสรรค แต่ไม่ใช่ของคนทำสมาธิล้วนๆ(สมถกรรมฐาน)
     แต่เป็นอุปสรรคของคนที่เจริญวิปัสสนาเท่านั้น
     

[what-is-it]

 

[ธัมมะวังโส]

การ วิเวก เป็นหนทาง แห่งการตัด ปลิโพธ

  ภิกษุ ผู้ปรารถนา คุณธรรมเบื้องสูง พึงชำระศีล และ อธิษฐาน เด็ดเดี่ยว ออกวิเวก ไม่ข้องเกี่ยวกับธุระใด ๆ เธอจงยอมไป แม้จะสิ้นลมแม้ในที่น้น ๆ ก็เพราะว่า ปลิโพธ นั้น เธอชนะแล้ว นั่นเทียว

   

[Admax]

สาธ สาธุ สาธุ