ถาม สิ่งใดไม่เที่ยง สิ่งนั้นเป็นทุกข์ นั่นหมายความว่า พระพุทธเจ้า ตรัสว่า ความไม่เที่ยงเป็นทุกข์ ใช่ไหมเจ้าคะ
ตอบ ความไม่เที่ยง เป็นทุกข์ ถูกต้อง
แต่ความทุกข์ ใน ไตรลักษณ์ พ้นจากคำว่า ทุกข์อันเกิดจากกิเลส ที่มีอารมณ์แปรปรวนกลับไป กลับมาด้วยความพอใจ และไม่พอใจ หรือ กลาง ๆ
แต่คำว่า ทุกข์ ใน ไตรลักษณ์นั้น คือ ความคงทนอยู่ไม่ได้
สิ่งใดที่คงทนอยู่ในสภาพอย่างนั้นไม่ได้ เพราะความไม่เที่ยง สิ่งนั้นเรียกว่า ทุกข์
ทุกข์ตัวนี้เป็นกฏของธรรมชาต เป็นกฏตายตัว และเป็นกฏที่เราเข้าไปแก้ไขอะไรไม่ได้
ดังนั้นผู้เห็นอนิจจัง จึงเห็นทุกข์
เมื่อเห็นทุกข์ จึงเห็น อนัตตา
คำว่า ทุกข์ ในอริยสัจจ นั้น พระพุทธเจ้าตรัสสรุปไว้ว่า
"ว่าโดยย่ออุปาทานขันธ์ ทั้งห้า เป็นตัวทุกข์"
คำว่า ทุกข์ ในอุปาทาน เป็นทุกข์ ที่เกิดจากกิเลสเป็นเครื่องร้อยรัด ไม่ใช่ ทุกข์ใน ไตรลักษณ์ คนละตัวกัน
ทุกข์อุปาทานขันธ์ เป็นสิ่งที่พระพุทธเจ้าตรัสไว้ว่า สามารถก้าวล่วงได้ ด้วย มรรค ผล และ นิพพาน
ดังนั้น ทุกข์ในไตรลักษณ์ ไม่มีข้ามพ้นได้
แต่ ทุกข์อุปาทานขันธ์ นั้นสามารถ ข้ามพ้นได้
เจริญธรรม / เจริญพร