พิมพ์

[raponsan]

กราบแบบ "อัษฎางคประดิษฐ์" ในศิลปะเขมร

การกราบอีกแบบหนึ่งที่เรียกได้ว่า เป็นท่ายากที่สุดท่าหนึ่งในบรรดาท่ากราบทั้งหมด เพราะต้องทุ่มเทแรงกายและใจในการกราบมากกว่าท่าทั่วไปนั่นคือท่า “อัษฎางคประดิษฐ์”

การกราบแบบอัษฎางคประดิษฐ์ คือ การกราบโดยให้องคาพยพทั้ง 8 ตำแหน่งของร่างกาย อันได้แก่
    - หน้าผาก 1
    - หน้าอก(บางแห่งว่าหน้าท้อง) 1
    - ฝ่ามือทั้ง 2
    - เข่าทั้ง 2 และ
    - ปลายเท้าทั้ง 2
สัมผัสธรณี มักเข้าใจและเรียกกันว่าเป็นการกราบแบบธิเบต

แต่อันที่จริงแล้ว เป็นท่านมัสการที่แพร่หลายทั่วไปอยู่แล้ว ในกลุ่มผู้นับพุทธศาสนิกชนที่นับถือลัทธิตันตรยานหรือวัชรยาน เช่น ในอินเดีย กัมพูชาสมัยเมืองพระนคร กระทั่งธิเบต เนปาล และภูฏาน ทุกวันนี้ก็ยังทำกันอยู่เป็นกิจวัตร

ท่านี้น่าจะใช้มาตั้งแต่แรกสถาปนาลัทธิตันตรยานในอินเดีย เมื่อราวกลางพุทธศตวรรษที่ 13 กันเลยทีเดียว โดยน่าจะขอยืมมาจากท่านมัสการของศาสนาพราหมณ์

ในที่นี้ขอนำตัวอย่างของการกราบอัษฎางคประดิษฐ์ที่เป็นภาพสลักในศิลปะกัมพูชามาให้ดูกัน 3 ภาพ ดังนี้

@@@@@@@

ตัวอย่างที่ 1. ทับหลังที่สลักเสร็จไปครึ่งเดียวจากปราสาทพิมาย จ.นครราชสีมา จัดแสดงในพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พิมาย ศิลปะนครวัด ราวครึ่งหลังพุทธศตวรรษที่ 17 แสดงภาพบุรุษสูงศักดิ์ที่อาจได้แก่พระเจ้าชัยวรมันที่ 6 แห่งดินแดนมหิธรปุระ ผู้ทรงสร้างปราสาทประธานของปราสาทพิมายทรงทอดพระวรกายรับหรือถวายพระเต้า (หม้อน้ำ) ที่น่าจะบรรจุน้ำพระพุทธมนตร์ศักดิ์สิทธิ์จากพระกัมรเตงชคตวิมายะหรือพระวิมายะ พระประธานของปราสาทพิมาย พระนามของพระองค์เป็นชื่อของปราสาทและเมืองพิมายจนทุกวันนี้

ตัวอย่างที่ 2. หน้าบันของปราสาทตาพรม จ.เสียมเรียบ ประเทศกัมพูชา ทับหลังแสดงภาพบุรุษสูงศักดิ์กำลังนมัสการรูปพระตถาคตที่ตอนบนของทับหลังซึ่งถูกทำลายไปแล้ว อาจมุ่งให้หมายถึงการนมัสการรูปพระตถาคตของพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 ผู้ทรงสร้างปราสาทแห่งนี้ถวายพระราชชนนีศรีชัยราชจุฑามณีในรูปพระนางปรัชญาปารมิตาเมื่อ พ.ศ. 1729

ตัวอย่างที่ 3. ภาพสลักบนผนังระเบียงคดชั้นในด้านทิศใต้ของปราสาทบายน สันนิษฐานว่าสลักขึ้นในรัชกาลพระเจ้าชัยวรมันที่ 8 ผู้ทรงนับถือศาสนาพราหมณ์ลัทธิไศวะอย่างแรงกล้า แสดงภาพบุรุษสูงศักดิ์ที่อาจมุ่งให้หมายถึงพระเจ้าชัยวรมันที่ 8 ทรงนมัสการรูปพระวิษณุในเทวาลัยด้วยท่าอัษฎางคประดิษฐ์ จะเห็นว่าแม้ในศาสนาพราหมณ์ก็ยังใช้ท่าอัษฎางคประดิษฐ์ในการแสดงความเคารพสูงสุดเช่นกัน

@@@@@@@

ส่วนความหมายและองค์คุณของการกราบแบบอัษฎางคประดิษฐ์ ผู้รู้หลายท่านต่างอธิบายไว้อย่างมากมาย ขึ้นอยู่กับวินิจฉัยและการตีความของแต่ละท่าน



ขอบพระคุณ : เพจห้องเรียนประวัติศาสตร์ศิลป์ที่อนุญาต ให้นำมาเผยแพร่ต่อ
https://www.facebook.com/ArtHistoryClassroom/?fref=ts
ผู้เขียน : ห้องเรียนประวัติศาสตร์ศิลป์
เผยแพร่ : วันจันทร์ที่ 1 ตุลาคม พ.ศ.2561
ขอบคุณ : https://www.silpa-mag.com/history/article_4131