การสำรวมระวัง ด้วย "ศีล สติ ญาณ ขันติ และ วิริยะ" | ชื่อว่า สังวร ๕.สังวร หมายถึง การสำรวมระวัง ในการป้องกันความชั่วไม่ให้เกิดขึ้น ทำความดีให้เพิ่มพูนขึ้น ตามที่ท่านแสดงไว้เป็นมาตรฐานในการยกระดับความประพฤติของตน ให้ถูกตรงตามทำนองคลองธรรม เพื่อความก้าวหน้าในการประพฤติปฏิบัติ จากระดับศีล จนถึงการละความชั่วและการบำเพ็ญความดีขั้นละเอียดในการปฏิบัติเพื่อผลดังกล่าว จำเป็นต้องอาศัยการสำรวมระวัง ได้แก่
@@@@@@@
๑. สีลสังวร – สำรวมระวังด้วยศีล
คือ การสำรวมระวังตามสิกขาบทที่ทรงบัญญัติไว้ ด้วยการไม่ล่วงละเมิด สิกขาบทต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นศีล ๕ ศีล ๘ ศีล ๑๐ หรือ ปาติโมกขสังวรศีล คือ การสำรวมระวังในพระปาติโมกข์ ไม่ละเมิดข้อที่ทรงห้ามและทำตามข้อที่ทรงอนุญาต ทำตัวให้สมบูรณ์ด้วยมรรยาทโคจร คือสถานที่ซึ่งตนจะเที่ยวไป โดยเลือกเข้าไปในสถานที่ที่สมควรแก่ภาวะของตนเท่านั้น เห็นโทษแม้เพียงเล็กน้อยว่าเป็นของน่ากลัว สมาทานศึกษาสำเหนียกในสิกขาบททั้งหลาย สำหรับพระภิกษุหมายถึงการทำให้สมบูรณ์ในปาริสุทธิศีล ๔ คือ
- ปาฏิโมกขสังวร สำรวมในพระปาติโมกข์ เว้นข้อที่ทรงห้าม ทำตามข้อที่ทรงอนุญาตดังกล่าวแล้ว
- อินทรียสังวร สำรวมระวังอินทรีย์ ๖ คือ ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ ไม่ให้เกิดความยินดียินร้าย ในเวลาเห็นรูป ฟังเสียง ดมกลิ่น ลิ้มรส ถูกต้องสัมผัส และ รู้อารมณ์ด้วยใจ
- อาชีวปริสุทธิ เลี้ยงชีวิตในทางที่ชอบ ไม่แสวงหาปัจจัย ในการดำรงชีวิตในทางอเนสนา คือ การแสวงหาที่ไม่ชอบด้วยพระธรรมวินัยหรือหลอกลวงคนอื่น
- ปัจจยปัจจเวกขณะ ก่อนจะบริโภคปัจจัย ๔ คือ จีวร บิณฑบาต เสนาสนะ และ คิลานเภสัช ให้พิจารณาเสียก่อน ไม่บริโภคปัจจัยด้วยตัณหา
๒. สติสังวร – สำรวมระวังด้วยสติ
คือ การสำรวมด้วยสติ โดยอาศัยสติเป็นเครื่องระลึกถึงเรื่องที่ทำ คำที่พูด สิ่งที่คิดแม้นานแล้วได้ ก่อนที่จะทำ จะพูด จะคิดอะไร ให้อาศัยสติระลึกถึง การกระทำเป็นต้นเหล่านั้น ว่าควรหรือไม่ควรอย่างไร ให้สติเป็นเครื่องห้าม สกัดกั้นไว้ไม่ให้เกิดความกำหนัด ขัดเคือง ลุ่มหลง มัวเมาในอารมณ์ทั้งหลายที่ผ่านมาทางตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ
๓. ญาณสังวร – สำรวมระวังด้วยญาณ
“ญาณ” เป็นชื่อของความรู้ หมายถึงการใช้ปัญญาเป็นเครื่องพิจารณาให้เกิดความรู้เท่าทัน เพื่อไม่ให้ใจตกไปสู่อำนาจของอารมณ์ต่างๆ มีรูปเป็นต้น จนจิตไม่ตกไปสู่อำนาจของกิเลสทั้งหลาย มีตัณหา มานะ ทิฏฐิ เป็นอาทิ การสำรวมระวังด้วยญาณนี้ พึงปฏิบัติตามนัยแห่งพระพุทธภาษิตที่ทรงแสดงไว้ในทุกขธัมมสูตร อาสีวิสวรรค สังยุตตนิกาย ความว่า
“ที่เรียกว่า สังวร เพราะเห็นรูปด้วยตาแล้ว ย่อมไม่น้อมไปในรูปอันน่าปรารถนา ย่อมไม่ขัดเคืองในรูปอันไม่น่ารัก เป็นผู้ตั้งกายคตาสติไว้ มีใจหาประมาณมิได้ ย่อมรู้ชัดซึ่งเจโตวิมุตติ ปัญญาวิมุตติ อันเป็นที่ดับไม่เหลือแห่งอกุศลธรรมอันลามก อันบังเกิดขึ้นแล้วแก่เธอตามความเป็นจริง ทั้งเสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะ และธรรมมารมณ์เช่นเดียวกันนั้นด้วย”
๔. ขันติสังวร – สำรวมด้วยขันติ
แบ่งเป็น ๓ ประเภทคือ
- ตีติกขาขันติ อดทนด้วยกลั้นไว้ ทนไว้
- ตปขันติ อดทนจนเป็นตบะเดชะ คือ เอาชนะสิ่งที่เป็นข้าศึกได้
- อธิวาสนขันติ อดทนจนสามารถให้สิ่งที่เป็นข้าศึกอยู่เป็นเพื่อน เป็นมิตรกับตน และใช้ประโยชน์จากสิ่งเหล่านั้นได้
การสำรวมระวังด้วยขันติ หมายถึง การไม่แสดงอาการอ่อนไหวไปตามอารมณ์หรือเรื่องต่างๆที่เกิดขึ้น ไม่ว่าจะเป็นเรื่องธรรมชาติ ทุกขเวทนาทางกาย ความไม่สบายใจก็ตาม ไม่แสดงอาการขึ้นลงในยามประสบสุขและทุกข์ สามารถรักษาปกติภาพของตนไว้ได้ในทุกกรณีเพราะ “ขันติย่อมห้ามความผลุนผลันไว้ได้และเป็นเครื่องประดับของนักปราชญ์”
๕. วิริยสังวร – สำรวมระวังด้วยความเพียร
ยึดหลักของปธาน คือ ความเพียร ๔ เป็นแนวในการปฏิบัติ คือ
- สังวรปธาน เพียรระวังไม่ให้บาปอกุศลเกิดขึ้นภายในจิตของตนเช่น วิตกอันเป็นอกุศลอย่างใดอย่างหนึ่งจะเกิดขึ้นรู้ว่านี่เป็นอกุศลก็พยายามระวังใจไว้ ไม่ให้ตรึกนึกถึงเรื่องที่ก่อให้เกิดอกุศลเหล่านั้น
- ปหานปธาน เพียรละ บาป อกุศลที่เกิดขึ้นแล้วภายในจิต หรือจิตตรึกนึกไปในทางอกุศล ก็พยายามละสิ่งเหล่านั้นเสีย
- ภวนาปธาน เพียรพยายามให้กุศล คือ ความดีที่ยังไม่มี ให้มีขึ้นภายในจิตของตน ไม่ว่าจะน้อยหรือมากก็ตาม พึงปฏิบัติตามนัยแห่งพระพุทธภาษิตที่ว่า
“บุคคลไม่ควรดูหมิ่นว่า บุญมีประมาณน้อยจะไม่ให้ผล น้ำฝนตกลงมาทีละหยาด สามารถยังภาชนะที่รองรับให้เต็มได้ฉันใด ผู้ทำความยินดีในการทำบุญ สะสมบุญทีละน้อย จิตใจจะเต็มไปด้วยบุญฉันนั้น และการสั่งสมบุญไว้นำความสุขมาให้”
- อนุรักขนาปธาน เพียรพยายามรักษากุศล ความดีที่มีอยู่แล้วไม่ให้เสื่อมไป เหมือนกับการรบชนะข้าศึกแล้วยึดพื้นที่ที่ตนครอบครองไว้ได้ ไม่ให้ตกไปในอำนาจของข้าศึกอีก ฉะนั้น
วิริยสังวรในระดับหนึ่งหมายถึง การมีความพยายามใช้สติระลึกรูปนาม โดยให้เห็นความเกิด ดับ แห่งรูปนามด้วยอำนาจตัณหา มานะ ทิฏฐิ ให้เบาลง.Thank to :-
ที่มา : หนังสือ “ธรรมปริทรรศน์ ๒” พระราชธรรมนิเทศ (ระแบบ ฐิตญาโณ) กรกฏาคม ๒๕๓๕
website :
dhamma.serichon.us/2022/07/17/สังวร-๕-โดย-ระแบบ-ฐิตญาโณ/ Posted date : 17 กรกฎาคม 2022 ,By admin.
Photo : pinterest
ผู้เขียน
หัวข้อ: การสำรวมระวัง ด้วย "ศีล สติ ญาณ ขันติ และ วิริยะ" | ชื่อว่า สังวร ๕. (อ่าน 663 ครั้ง)