พิมพ์

[ธัมมะวังโส]

ตอบปัญหาจากเมล

ปุจฉา
"เรียนถามหลวงพี่ ว่าทำไมต้องกำหนดทุกข์ และการกำหนดทุกข์เกี่ยวข้องอย่างไร
 กับการปฏิบัติกรรมฐาน จากหัวข้้อ

ตั้งใจ ปฏิบัติบัติ ภาวนา แล้ว ทำไม ไม่สำเร็จ เสียทีเป็นเพราะอะไร ?
http://www.madchima.org/forum/index.php?topic=8217.0"
ขอบคุณคะ

วิสัชชนา
  การกำหนดทุกข์ จัดเป็นพื้นฐานเริ่มการปฏฺบัติธรรม และเป็นแนวทางของพระพุทธศาสนาที่ต้องผ่านขั้นตอนนี้ เนื่องจากทุกข์เป็นสิ่งที่ต้องกำหนดรู้ก่อนเรื่องอื่น อุปมาเหมือน

          คนเป็นโรค ต้องกำหนดรู้ก่อนว่าเป็นโรคอะไร ? ถึงจะรักษาได้
          เช่นเป็นหวัด ก็ต้อง ให้ยาแก้หวัด ไม่ใช่ไปมัวหาสาเหตุว่าเป็นเพราะอะไร แต่ผลเฉพาะหน้านั้น ต้องทำการรักษากอน ที่จะไปหาสาเหตุที่จะไม่ให้เกิดขึ้นอีก หรือไม่เกิดอีก

          ดังนั้นเมื่อเราเป็นทุกข์ ก็ต้องกำหนดทุกข์ก่อน ว่าเป็นทุกข์อะไร กำหนดรู้ให้ได้ว่าทุกข์อะไร เช่นทุกข์เพราะการแสวงหากิน ทุกข์เพราะอาชีพ ทุกข์เหล่านี้จะแก้อย้างไร ทุกข์เพราะผิดหวัง จะแก้อย่าไร ทุกข์เพราะความแก่ ความเจ็บ ความตายจะแก้อย่างไร จะบรรเทาทุกข์อย่างไร

          เมื่อเรากำหนดทุกข์ได้ เราก็จะเห็นทางพ้นจากทุกข์ได้ เรียกว่า มรรค ในระหว่างที่กำหนดทุกขืได้ ก็เป็นเวลาที่เราจะรู้สาเหตุแห่งทุกข์ดวย อย่าคิดกันไปเองว่า ถ้าเรากำหนดทุกข์ จะไม่ได้เป็นกำหนด อริยสัจจะข้ออื่น ๆ เพราะธรรมที่เรียกว่าความทุกข์เมื่อถูกกำหนด ก็ต้องประกอบด้วยสติ สัมปชัญญะ ธรรมที่เรียกว่า อริยสัจจะ 4 นั้นก็จะวิ่งไปเองโดยธรรมชาติ ของจิตที่ประกอบด้วยสติ หากจิตนั้นประกอบด้วยปัญญาคือมีสัมมาทิฏฐิ อยู่ด้วยแล้วแน่นอนการเข้าสู่ขั้นตอนการเจริญธรรม ก็จะชัดเจนแจ่มแจ้งขึ้นมาโดยธรรมชาติของจิตที่ตื่นด้วยความรู้

          ดังนั้นความทุกข์ เมื่อเกิดขึ้นก็ต้องกำหนดให้รู้ว่าทุกข์นี้ การกำหนดทุกข์นันมีอยู่ 3 ขั้นตอน
           1.กำหนดรู้ทุกข์เกิดขึ้นแล้วแก่เรา
               การกำหนดส่วนนี้ เป็นทั้งส่วนอดีิต และ ปัจจุบัน และอนาคต
           2.กำหนดรู้ทุกข์ว่าได้ตั้งอยู่แล้ว
               การกำหนดส่วนนี้ จัดเป็นปัจจุบันธรรม
           3.กำหนดรู้ทุกว่าดับหรือเสือมไปแล้ว
               การกำหนดส่วนนี้ จัดเป็นปัจจุบันธรรมเช่นกันเป็นผลจากการที่จิตกำหนดทุกข์ได้

          ดังนั้นในสภาวะของความทุกข์ ไม่ว่าจะเป็นทุกข์ที่แก้ได้ หรือแก้ไม่ได้ ก็จะมีสภาวะอยู่ 3 ประการ

          ถ้าเข้าใจทุกข์ ก็จะแยกทุกข์ได้เป้นสัดส่วน จะเห็นทุกข์มีอยู่ 2 พวก
           1.ทุกข์กาย ได้แก่ ความเกิด ความเจ็บ ความแก่ และความตาย
           2.ทุกข์ใจ ได้แก่ความไม่สบายกายใจ ความผิดหวัง ความท้อแท้ ความตรอมใจ เป็นต้น

          เมื่อกำหนดทุกข์ได้ เป้าหมายการปฏิบัติ ก็เป็นสัมมาทิฏฐิ คือเห็นถูกในการภาวนา ไม่ปฏิบัติอย่างสะเปะสะปะ หรือปฏิบัติอย่างไม่รู้ ไม่วิ่งหาวิ่งวุ่นเพราะความไม่เข้าใจ อุปมาเหมือนคนปวดหัว ก็ทานยาแก้ปวดหัว ไม่ใช่ทานยาถ่าย เป็นต้น เรียกว่ารู้จากโรค ก็รักษาโรคได้
           
           เรื่องทุกข์กายจะไม่กล่าวถึง แต่จะกล่าวถึงทุกข์ใจที่มี ทุกข์ใจที่มีมีเกิดขึ้นได้ เพราะสาเหตุหลักคือ อุปาทาน ที่นี้อุปาทาน มี 4 คือ พอไล่อุปาทานไปอีก ก้เป็นเพราะ ตัณหา ตัณหา มี 3 พอไล่ไป ตัณหามีอยู่ 3 พวกอีก ดังนั้นจะจบในแนวปฏิบัติก็ต้องเข้าใจ ว่ากิเลสใดเกิดขึ้น ก็ดับกิเลสนั้น กิเลสขึ้นพร้อมกันทั้ง 3 ตัวหรือไม่ ถ้าโดยทฤษฏี แล้วจะเห็นว่า ไม่ได้เกิดขึ้นพร้อมกันทุกตัวเป็นเพราะการเกิดดับ เร็วมากเลยเข้าใจว่าเกิดขึ้นพร้อมกัน ดังนั้นเวลาโกรธ ใช่ธรรมใดเป็นเครื่องดับความโกรธ ระงับโกรธ เวลาโลภใช้ธรรมใดเป็นเครื่องชำระความโลภ บรรเทาความโลภ เวลาหลง ใช้ธรรมใดเป็นเครื่องตื่น เป็นเครื่องบรรเทา ดังนั้นเมื่อเรากำหนดได้เราก็จะแก้ไขกิเลสได้ถูก

          ย้อนมาดูที่การภาวนากรรมฐาน อย่างพื้น ๆ ที่พระพุทธเจ้าตรัสแสดงไว้ด้วยการดับนิวรณ์ บรรเทานิวรณ์ ถ้าจิตมีความพอใจ ก็ให้คลายความพอใจ ด้วยการภาวนาเนกขัมมะ ถ้าจิตมีความพยาบาท ก็ภาวนาอพยาปาทะ ถ้าจิตมีความง่วง ก็ภาวนาอาโลกสัญญา ถ้าจิตฟุ้งซ่าน ก็มีกาภาวนาด้วยการกำหนดธรรมที่จะทำให้ไม่ฟุ้งซ่าน ถ้าจิตมีความสงสัย ก็ต้องกำหนดธรรมให้ยิ่งขึน เห็นหรือไม่ว่า การภาวนาถ้าเรากำหนดทุกข์ได้ เราก็จะเข้าใจสถานะการณ์ของการภาวนาได้

          ดังนั้นในกรรมฐาน จึงต้องมีการกำหนดทุกข์ เพราะการกำหนดทุกข์จะทำให้ท่านทั้งหลายได้ฝึกกรรมฐาน ฝายพุทธ ถ้าเป็นฌาน ก็เป็นฌานพุทธ ฌานพุทธเป็นเพื่อกำจัดทุกข์บรรเทาทุกข์และชำระทุกข์ ด้วยสติปัญญา ถ้ากำหนดรู้ทุกข์แล้วไม่หลงทางเป็นลำดับที่แรก ในการเจริญทั้ง สมถะและวิปัสสนา

         ดังนั้นการที่มาปฏิบัติกรรมฐาน ไม่ว่าจะเป็นสมถะฝ่ายสงบใจ ฝ่ายวิปัสสนาฝ่ายสงบกิเลส ก็ต้องกำหนดรู้ทุกข์นะจ๊ะ เพราะการกำหนดทุกข์จะทำให้ท่านรู้แจ้งในวิถีของการปฏิบัติกรรมฐาน และเรื่องที่ควรจะทำไม่หลงและไม่เสียเวลาในการภาวนา

         เมื่อท่านกำหนดรู้ทุกข์ได้ ท่านจะเห็นอะไร ?
          1.เห็นว่า สิ่งใด สิ่งหนึ่ง มีความเกิดขึ้นเป้นธรรมดา สิ่งนั้นล้วนมีความดับไปเป็นธรรมดา
          2.เห็นว่า ควรปล่อยวาง ในสิ่งที่ควรปล่อยวาง
          3.เห็นว่า สังสารวัฏ( ชีวิต )นี้มีความทุกข์ ต้องการแสวงหาความพ้นทุกข์ ค้นที่ไม่เห็นทุกข์ก็คือคนที่ยังไม่ต้องการพ้นจากทุกข์
          4.เห็นความสืบเนื่องของทุกข์ เห็นความแปรไปของทุกข์ เห็นสาระและมิใช่สาระของทุกข์
          5.เห็นเหตุปัจจัยของความทุกข์
          6.เห็นหนทางการภาวนาเพื่อความพ้นทุกข์
          7.เห็นความสำคัญของการตรัสรู้ของพระพุทธเจ้า
          8.เห็นตัวท่านเอง ว่ากิจอะไรเป็นกิจควรทำกันก่อน

       การกำหนดทุกข์จึงมีความเกี่ยวข้องกับการปฏิบัติ ภาวนากรรมฐาน ด้วยประการฉะนี้

       เจริญพร / เจริญธรรม

       
            

[kindman]

อนุโมทนาสาธุ อ่านแล้วดีมากเลยครับ เรื่องนี้เป็นเรื่องประจำวันนี้ มีสาระมากเกี่ยวกับเรื่องการวิปัสสนาโดยตรง ขอบคุณผู้ถามด้วยครับ

 

[pussadee]

อนุโมทนา สาธุ จ้า

 

[แพนด้า]

สาธุ สาธุ สาธุ
กระทู้นี้ มีเนื้อความต่อเนื่องจากกระทู้ที่ยก ถ้าอ่านสองกระทู้จะเข้าใจมาก
ขอบคุณมากครับ

   

[magicmo]

เยี่ยมเลยครับ