สนง.ส่งเสริมพระกรรมฐาน

"พุทธพยากรณ์" อย่าเข้าใจว่าพระพุทธเจ้าเป็นหมอดู

พุทธพยากรณ์อ่านว่า พุด-ทะ-พะ-ยา-กอน ประกอบด้วยคำว่า พุทธ + พยากรณ์

---

(๑) “พุทธ”

เขียนแบบบาลีเป็น “พุทฺธ” (มีจุดใต้ ทฺ) อ่านว่า พุด-ทะ รากศัพท์มาจาก พุธฺ (ธาตุ = รู้) + ต ปัจจัย, แปลง ธฺ ที่สุดธาตุเป็น ทฺ, แปลง ต เป็น ธฺ (นัยหนึ่งว่า แปลง ธฺ ที่สุดธาตุกับ ต เป็น ทฺธ) : พุธฺ + ต = พุธฺต > พุทฺต > พุทฺธ (พุธฺ + ต = พุธฺต > พุทฺธ) แปลตามศัพท์ว่า “ผู้รู้ทุกอย่างที่ควรรู้”

“พุทฺธ” แปลตามศัพท์ได้เกือบ 20 ความหมาย แต่ที่เข้าใจกันทั่วไปมักแปลว่า
    (1) ผู้รู้ = รู้สรรพสิ่งตามความเป็นจริง
    (2) ผู้ตื่น = ตื่นจากกิเลสนิทรา ความหลับไหลงมงาย
    (3) ผู้เบิกบาน = บริสุทธิ์ผ่องใสเต็มที่

ความหมายที่เข้าใจกันเป็นสามัญ หมายถึง “พระพุทธเจ้า”

พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปล “พุทฺธ” ว่า
One who has attained enlightenment; a man superior to all other beings, human & divine, by his knowledge of the truth, a Buddha (ผู้ตรัสรู้, ผู้ดีกว่าหรือเหนือกว่าคนอื่นๆ รวมทั้งมนุษย์และเทพยดาด้วยความรู้ในสัจธรรมของพระองค์, พระพุทธเจ้า)

ในภาษาไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ดังนี้
“พุทธ, พุทธ-, พุทธะ : (คำนาม) ผู้ตรัสรู้, ผู้ตื่นแล้ว, ผู้เบิกบานแล้ว, ใช้เฉพาะเป็นพระนามของพระบรมศาสดาแห่งพระพุทธศาสนา เรียกเป็นสามัญว่า พระพุทธเจ้า. (ป.).”

@@@@@@@

(๒) “พยากรณ์”

บาลีเป็น “วฺยากรณ” อ่านว่า วฺยา-กะ-ระ-นะ รากศัพท์มาจาก วิ (คำอุปสรรค = แจ้ง) + อา (คำอุปสรรค = ทั่วไป) + กรฺ (ธาตุ = ทำ) + ยุ ปัจจัย, แปลง อิ (ที่ วิ) เป็น ย, แปลง ยุ เป็น อน (อะ-นะ), แปลง น เป็น ณ
: วิ > วฺย + อา = วฺยา + กรฺ = วฺยากร + ยุ > อน = วฺยากรน > วฺยากรณ แปลตามศัพท์ว่า
    (1) “เครื่องมืออันท่านอาศัยแยกศัพท์ออกตามรูปของตน”
    (2) “คัมภีร์ที่ท่านอาศัยจำแนกศัพท์ทั้งหลายออกเป็นรูปปกติ”
    (3) “การอันเขาทำให้แจ่มแจ้งโดยพิเศษ”

“วฺยากรณ” หมายถึง
    (1) การตอบคำถาม, การอธิบาย, การไขความ (answer, explanation, exposition)
    (2) ไวยากรณ์ (grammar)
    (3) การทำนาย (prediction)

กฎหรือวิธีตอบข้อสงสัยตามหลักในพระพุทธศาสนา
    (1) เอกังสพยากรณ์ = ตอบตรงๆ หรือตอบเป็นคำขาดไม่อ้อมค้อม
    (2) ปฏิปุจฉาพยากรณ์ = ย้อนถามให้ผู้ถามชี้ประเด็นออกมาก่อน
    (3) วิภัชชพยากรณ์ = ตอบแบบแยกประเด็น
    (4) ฐปนียพยากรณ์ = ตอบโดยไม่ตอบ เพราะเห็นว่าไร้สาระ หรือเห็นว่าผู้ถามไม่ได้ถามเพราะต้องการคำตอบ แต่ถามหาเรื่อง

กฎหรือวิธีตอบแต่ละอย่าง ต้องเลือกใช้ให้เหมาะกับความสงสัยแต่ละเรื่อง ไม่ใช่ทุกอย่างใช้ได้กับความสงสัยทุกเรื่อง

สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน บอกไว้ว่า
“วฺยากรณ : (คำนาม) ‘วยากรณ์,’ ไวยากรณ์; การชี้แจ้ง, การแสดงไข; grammar; explaining, expounding.”

ในภาษาไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า
“พยากรณ์ : (คำกริยา) ทํานายหรือคาดการณ์โดยอาศัยหลักวิชา. (คำนาม) ชื่อคัมภีร์โหราศาสตร์ว่าด้วยการทํานาย. (ป., ส. วฺยากรณ).”

พุทธ + พยากรณ์ = พุทธพยากรณ์ แปลโดยประสงค์ว่า “คำตรัสอธิบายของพระพุทธเจ้า”

@@@@@@@

ขยายความ :-

“พุทธพยากรณ์” ไม่ได้หมายถึง คำทำนายของพระพุทธเจ้าแบบเดียวกับที่พูดว่า คำทำนายของหมอดูว่า เมื่อนั่นเมื่อนี่จะเกิดเหตุอย่างนั้นอย่างนี้ ในคัมภีร์มีเรื่องที่พระพุทธเจ้าตรัสถึงบุคคลนั้นบุคคลนี้ว่า เมื่อนั่นเมื่อนี่เขาจะเป็นอย่างนั้นอย่างนี้ ซึ่งฟังดูแล้วก็เป็นเรื่องแบบเดียวกับหมอดูทำนายดวง

แต่โปรดเข้าใจว่า พระพุทธเจ้าไม่ได้ตรัสในฐานะหมอดู แต่ทรงทราบเหตุการณ์ด้วยพระสัพพัญญุตญาณ คือทรงทราบว่าบุคคลนั้นบุคคลนี้ได้ทำกรรมอะไรไว้ และกรรมนั้นจะให้ผลเมื่อไรอย่างไร และตรัสโดยมุ่งจะอธิบายถึงผลของกรรม

อุปมาเหมือนแพทย์ผู้เชี่ยวชาญรู้อาการของโรคว่า โรคชนิดนี้ถ้าเป็นในระยะนี้ยังสามารถรักษาให้หายได้ ถ้าเป็นถึงระยะนั้นผู้ป่วยจะเสียชีวิตอย่างนี้เป็นต้น เมื่อตรวจพบโรคชนิดนั้นในตัวผู้ป่วยกำลังเป็นในระยะนั้นระยะนี้ ก็สามารถบอกได้ว่าผู้ป่วยจะหายหรือผู้ป่วยจะตาย

ทำนองเดียวกันนี้ เวลาจะใช้คำว่า “พุทธพยากรณ์” จึงควรแน่ใจว่า กำลังใช้ในความหมายว่า พระพุทธเจ้าตรัสอธิบายหลักธรรมหรือเรื่องราวนั้นๆ ไม่ใช่ใช้ในความหมายว่า พระพุทธเจ้ากำลังทำนายทายทักเหมือนหมอดูทำนายดวง

ดูก่อนภราดา.! รู้คำทำนายว่าจะเกิดปัญหา ไม่มีค่าเท่ากับรู้ว่าจะแก้ปัญหาอย่างไร




Thank to : dhamma.serichon.us/2022/05/24/พุทธพยากรณ์-อย่าเข้าใจว/ (http://dhamma.serichon.us/2022/05/24/พุทธพยากรณ์-อย่าเข้าใจว/)
24 พฤษภาคม 2022 , By admin.