สนง.ส่งเสริมพระกรรมฐาน

เกตุมาลา เกตุบัวตูม | ไม่ใช่ เกศ-พระเศียร

ในภาษาไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๔ บอกความหมายของ “เกตุมาลา” ไว้ดังนี้
เกตุมาลา : (คำนาม) พระรัศมีซึ่งเปล่งอยู่เหนือพระเศียรของพระพุทธเจ้า. (ป.).

พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ ที่ฝรั่งชาติอังกฤษเป็นผู้ทำบอกว่า “เกตุมาลา” คือ garland of rays (วงรัศมี) คือรัศมีที่เป็นวงเสมือนพวงมาลารอบพระเศียรของพระพุทธเจ้า

ผู้รู้ในทางพุทธศิลป์บอกว่า “เกตุมาลา” คือเปลวรัศมีเป็นยอดแหลมเหนือพระเศียรของพระพุทธเจ้า ซึ่งพุทธศิลป์บางสกุลช่างไม่ทำเป็นยอดแหลม แต่ทำเป็นบัวตูม และมักเรียกกันว่า “ ‘เกด’ บัวตูม”

ในภาษานักเลงพระ มีคำว่า “ ‘เกด’ บิดตาแดง” หมายถึง ลักษณะของพระพุทธรูปบางแบบที่เปลวรัศมีเหนือพระเศียรไม่ตั้งตรง แต่บิดไปข้างหนึ่ง คำที่ออกเสียงว่า “เกด” ในที่นี้ มักจะเข้าใจกันว่า คือ “เกศ” ที่หมายถึงพระเศียร แต่เมื่อดูความหมายของคำแล้ว คำว่า “เกด” บัวตูม ก็ดี “เกด” บิดตาแดง ก็ดี น่าจะสะกดเป็น “เกตุ” (เกตุบัวตูม เกตุบิดตาแดง) คือตัดมาจากคำว่า “เกตุมาลา”

เกตุบัวตูม เกตุบิดตาแดง – ควรสะกดอย่างนี้ คือ เกตุมาลา ไม่ใช่เกศ-พระเศียร

@@@@@@@

ในเมืองไทยมีประติมากรรมแห่งหนึ่งปั้นเป็นเปลวรัศมีแบบเดียวกับยอดแหลมเหนือพระเศียรของพระพุทธเจ้า เรียกชื่อว่า “โลกุตระ” (ดูภาพประกอบภาพแรก)

“เกตุมาลา” ที่หมายถึงยอดแหลมเหนือพระเศียรของพระพุทธเจ้านั้น ผู้รู้ท่านว่าเป็นปริศนาธรรม หมายถึงพระปัญญาตรัสรู้ที่แทงทะลุปัญหาคือทุกข์ทั้งปวง หรือแทงทะลุกระแสโลกยกจิตขึ้นอยู่เหนือโลก อันเป็นความหมายของคำว่า “โลกุตระ”

วิหารหรือศาลาสมัยเก่าหลายแห่งที่ประดิษฐานพระประธานองค์ใหญ่ เพดานเหนือพระเศียรจะเจาะช่องให้ยอดพระเกตุมาลาทะลุขึ้นไป ดูเผินๆ เหมือนกับว่าช่างคำนวณผิด ทำเพดานเตี้ยไปหน่อยหนึ่ง แต่ผู้รู้ท่านว่า นั่นคือปริศนาธรรม เตือนใจผู้ไหว้พระให้ระลึกว่า จงมีปัญญาแทงทะลุกระแสโลก

ตัวอย่างวิหารหรือศาลาเช่นว่านี้ดูได้จากวิหารหลวงวัดมหาธาตุ ราชบุรี ประดิษฐานพระมงคลบุรีอันเป็นพระประจำเมือง พระประธานบนวิหารหลวงวัดมหาธาตุราชบุรีมี ๒ องค์ ผินพระปฤษฎางค์ให้กัน องค์หน้าชื่อพระมงคลบุรี องค์หลังชื่อพระศรีนัคร์ คนต่างถิ่นขึ้นไปบนวิหารหลวง มองไปถ้าไม่สังเกต ก็จะเข้าใจว่ามีพระประธานองค์เดียว เมื่อผมเป็นเณรมาอยู่วัดมหาธาตุราชบุรีปี ๒๕๐๖ ยังได้ทันเห็นวิหารหลวงที่พระเกตุมาลาพระมงคลบุรีแทงทะลุเพดาน (โปรดดูภาพประกอบและอ่านคำอธิบายที่ภาพ)

เมื่อกรมศิลปากรมาบูรณะซ่อมทำวิหารหลวงใหม่ พระเกตุมาลาพระมงคลบุรีที่แทงทะลุเพดานก็กลายเป็นพระเกตุมาลาที่แทงไม่ถึงเพดาน น่าเสียดายที่สติปัญญาช่างรุ่นใหม่แทงไม่ถึงสติปัญญาช่างรุ่นเก่า





ขอขอบคุณ :-
ผู้เขียน : พลเรือตรี ทองย้อย แสงสินชัย ,๑๔ มกราคม ๒๕๖๕ ,๑๑:๔๕
web : dhamma.serichon.us/2022/01/15/เกตุมาลา-พระรัศมีซึ่งเป/ (http://dhamma.serichon.us/2022/01/15/เกตุมาลา-พระรัศมีซึ่งเป/)
posted : 15 มกราคม 2022 ,By admin.