สัมปยุตธรรม จัดเป็น วิปัสสนา
การสัมปยุตธรรม คือ การรวมจิตเข้าองค์ธรรมต่าง ๆ มีพระพุทธคุณเป็นต้น ดังนั้นผู้รวมธรรมก็คือตั้งธรรมนั้น ๆ แล้วรวมจิตเข้าไปในธรรมนั้น ๆ เช่น อนิจจัง รวมจิตเข้าไปใน อนิจจัง ก็จะเห็นธรรมใน อนิจจัง อันนี้เรียกว่า สัมปยุตธรรม ดังนั้น การทำสัมปยุตธรรม ก็คือยกองค์ธรรมใด ธรรมหนึ่งเข้ามาใส่ในจิตขณะนั้น
วิธีการนำใส่ ก็ต้องมีสมาธิ
สัปปยุตธาตุ คือการเข้าถึง ธาตุ จัดเป็นทั้ง สมถะ และ วิปัสสนา
การสัมปยุตธาต มีในพระกรรมฐาน มัชฌิมา แบบลำดับ ตั้งแต่ห้องที่ 1 ขั้นที่ 1 ดังนั้นการฝึกกรรมฐาน มัชฌิมา แบบลำดับก็เป็นการสัปมยุตธาตุ เมื่อจิตและกายเข้าถึงธาตุ ก็จะเกิดปีติ ปราโมทย์ ปัสสัทธิ และ สุข ดังนั้นการเข้าถึง ธาตุ ก็มีอยู่ในการภาวนาอย่างนี้ หากจิตคล่องแคล่วเป็นหนึ่งเดียวกับธาตุนั้น ก็จะเข้าถึงวิปัสสนาเบื้องต้น ได้
เจริญพร / เจริญธรรม