มีเรื่องที่จะกระจ่างได้ เพราะความเข้าใจ และ เหตุ และ ผล มากมายหลายเรื่อง ล้วนแล้วก็ต้องพิสูจน์
แต่สำหรับพระธรรม นั้นไม่ใช่เรื่องที่ควรพิสูจน์ หรือทดสอบ แต่พระธรรมนั้นมีได้จากการภาวนา จริง ๆ เพื่อกระทำเป้าหมาย คือการสิ้นทุกข์ไม่เวียนว่ายตายเกิดกันต่อไป นั่นแหละ อันนี้เป็นของจริง
ดังนั้น การภาวนากรรมฐาน เจริญธรรม ไม่ใช่การสวดอ้อนวอนร้องขอ ไม่ใช่ศรัทธา เช่น บุคคล ต่อผู้บันดาล อะไรทั้งสิ้น แต่การภาวนา เจริญธรรม กรรมฐานนั้น กระทำด้วย ความเลื่อมใสและเคารพ อันนี้เรียกว่า ศรัทธา ในพระพุทธศาสนา จริง ๆ เป็นอย่างนี้
ศรัทธา อย่างนี้ เป็นศรัทธาที่มีปัญญา อยู่ในตัว เพราะปัญญามองเห็นแล้วว่า
สังขารทั้งหลายทั้งปวงเป็นทุกข์
สังขารทั้งหลายทั้งปวงเป็นอนิจจัง
ธรรมทั้งหลายทั้งปวงเป็นอนัตตา
ท่านทั้งหลายพิจารณากันให้ดี การเห็นอย่างนี้ ต้องมีปัญญา จึงจะภาวนาเพื่อการตัดภพ ตัดชาติ กระทำที่สุดแห่งพรหมจรรย์ให้ถึงพร้อม อันเป็นที่สรรเสริญที่พอใจ ของพระอริยะเจ้า ทั้งหลาย
เจริญธรรม / เจริญพร