หัวข้อ: ยุคลธรรม กับ ปัสสัทธิ สัมโพชฌงค์ เหมือนกันหรือไม่ครับ เริ่มหัวข้อโดย: เท่ากับผลรวม ที่ กุมภาพันธ์ 02, 2013, 01:39:22 pm ask1
ยุคลธรรม กับ ปัสสัทธิ สัมโพชฌงค์ เหมือนกันหรือไม่ครับ thk56 หัวข้อ: Re: ยุคลธรรม กับ ปัสสัทธิ สัมโพชฌงค์ เหมือนกันหรือไม่ครับ เริ่มหัวข้อโดย: raponsan ที่ กุมภาพันธ์ 10, 2013, 11:06:53 am ans1 ans1 ans1 ผมจะคุยเป็นเพื่อนในเชิงปริยัติ คุณเท่ากับผลรวม อาจรู้ความหมายตามพยัญชนะแล้ว แต่อาจมีบางท่านยังไม่ทราบ ก่อนอื่นขอให้แจ้งให้ทราบว่า พระอาจารย์ได้อธิบาย เรื่อง"พระยุคลธรรม ๖" ไว้แล้วในห้องนี้ ชื่อกระทู้ คือ "ถ้าต้องการผ่านไปปฏิบัติห้องที่ 2 พระยุคลธรรม หก ต้องทำอย่างไรครับ" เจ้าของกระทู้ คือ คุณเสริมสุข ต้องการอ่านคลิกที่ลิงค์ข้างล่างได้เลยครับ http://www.madchima.org/forum/index.php?topic=7876.0 (http://www.madchima.org/forum/index.php?topic=7876.0) ยุคลธรรม คือ อะไร ยุคล เป็นทั้งบาลีและสันสกฤต แปลว่า คู่, ทั้งสอง (ตามความหมายของ พจนานุกรมอิเล็กทรอนิกส์ ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๒) ดังนั้น ยุคลธรรม คือ ธรรมที่เป็นคู่ๆ กันอยู่ ขอให้สังเกตข้อความในพระไตรปิฎก ดังนี้ [๕๕] กายปัสสัทธิ มีในสมัยนั้น เป็นไฉน? การสงบ การสงบระงับ กิริยาที่สงบระงับ ความสงบระงับแห่งเวทนาขันธ์ สัญญาขันธ์ สังขารขันธ์ ในสมัยนั้น อันใด นี้ชื่อว่า กายปัสสัทธิ มีในสมัยนั้น. [๕๖] จิตตปัสสัทธิ มีในสมัยนั้น เป็นไฉน? การสงบ การสงบระงับ กิริยาที่สงบ กิริยาที่สงบระงับ ความสงบระงับแห่งวิญญาณขันธ์ ในสมัยนั้น อันใด นี้ชื่อว่า จิตตปัสสัทธิ มีในสมัยนั้น. [๕๗] กายลหุตา มีในสมัยนั้น เป็นไฉน? ความเบา ความรวดเร็ว ความไม่เชื่องช้า ความไม่กระด้าง แห่งเวทนาขันธ์ สัญญาขันธ์ สังขารขันธ์ ในสมัยนั้น อันใด นี้ชื่อว่า กายลหุตา มีในสมัยนั้น. [๕๘] จิตตลหุตา มีในสมัยนั้น เป็นไฉน? ความเบา ความรวดเร็ว ความไม่เชื่องช้า ความไม่กระด้าง แห่งวิญญาณขันธ์ ในสมัยนั้น อันใด นี้ชื่อว่า จิตตลหุตา มีในสมัยนั้น. [๕๙] กายมุทุตา มีในสมัยนั้น เป็นไฉน? ความอ่อน ภาวะที่อ่อน ความไม่กักขฬะ ความไม่แข็ง แห่งเวทนาขันธ์ สัญญาขันธ์ สังขารขันธ์ ในสมัยนั้น อันใด นี้ชื่อว่า กายมุทุตา มีในสมัยนั้น. [๖๐] จิตตมุทุตา มีในสมัยนั้น เป็นไฉน? ความอ่อน ภาวะที่อ่อน ความไม่กักขฬะ ความไม่แข็ง แห่งวิญญาณขันธ์ ในสมัยนั้น อันใด นี้ชื่อว่า จิตตมุทุตา มีในสมัยนั้น. [๖๑] กายกัมมัญญตา มีในสมัยนั้น เป็นไฉน? กิริยาที่ควรแก่การงาน ความควรแก่การงาน ภาวะที่ควรแก่การงาน แห่งเวทนาขันธ์ สัญญาขันธ์ สังขารขันธ์ ในสมัยนั้น อันใด นี้ชื่อว่า กายกัมมัญญตา มีในสมัยนั้น. [๖๒] จิตตกัมมัญญตา มีในสมัยนั้น เป็นไฉน? กิริยาที่ควรแก่การงาน ความควรแก่การงาน ภาวะที่ควรแก่การงาน แห่งวิญญาณขันธ์ ในสมัยนั้น อันใด นี้ชื่อว่า จิตตกัมมัญญตา มีในสมัยนั้น. [๖๓] กายปาคุญญตา มีในสมัยนั้น เป็นไฉน? กิริยาที่คล่องแคล่ว ความคล่องแคล่ว ภาวะที่คล่องแคล่ว แห่งเวทนาขันธ์ สัญญาขันธ์ สังขารขันธ์ ในสมัยนั้น อันใด นี้ชื่อว่า กายปาคุญญตา มีในสมัยนั้น. [๖๔] จิตตปาคุญญตา มีในสมัยนั้น เป็นไฉน? กิริยาที่คล่องแคล่ว ความคล่องแคล่ว ภาวะที่คล่องแคล่ว แห่งวิญญาณขันธ์ ในสมัยนั้น อันใด นี้ชื่อว่า จิตตปาคุญญตา มีในสมัยนั้น [๖๕] กายุชุกตา มีในสมัยนั้น เป็นไฉน? ความตรง กิริยาที่ตรง ความไม่คด ความไม่โค้ง ความไม่งอ แห่งเวทนาขันธ์สัญญาขันธ์ สังขารขันธ์ ในสมัยนั้น อันใด นี้ชื่อว่า กายุชุกตา มีในสมัยนั้น. [๖๖] จิตตุชุกตา มีในสมัยนั้น เป็นไฉน? ความตรง กิริยาที่ตรง ความไม่คด ความไม่โค้ง ความไม่งอ แห่งวิญญาณขันธ์ ในสมัยนั้น อันใด นี้ชื่อว่า จิตตุชุกตา มีในสมัยนั้น. _____________________________________________ พระไตรปิฎก เล่มที่ ๓๔ พระอภิธรรมปิฎก เล่มที่ ๑ ธรรมสังคณีปกรณ์ จิตตุปปาทกัณฑ์ กุศลธรรม กามาวจรมหากุศลจิต ๘ จิตดวงที่ ๑ บทภาชนีย์ ที่มา http://www.84000.org/tipitaka/pitaka_item/v.php?B=34&A=598&Z=847 (http://www.84000.org/tipitaka/pitaka_item/v.php?B=34&A=598&Z=847) สรุปตามอภิธรรมแล้ว ได้ ๖ คู่ คือ ๑. กายปัสสัทธิ-จิตตปัสสัทธิ ๒. กายลหุตา-จิตตลหุตา ๓. กายมุทุตา-จิตตมุทุตา ๔. กายกัมมัญญตา-จิตตกัมมัญญตา ๕. กายปาคุญญตา-จิตตปาคุญญตา ๖. กายุชุกตา-จิตตุชุกตา ดังนั้นอาจเป็นไปได้ว่า ห้องพระยุคลธรรม ๖ ในกรรมฐานมัชฌิมาฯ มีที่มาจาก "ธรรมทั้ง ๖ คู่นี้" เป็นความเห็นส่วนตัวครับ ไม่ใช่คำของครูอาจารย์ ถึงตรงนี้คงพอเข้าใจแล้วว่า ยุคลธรรม คือ อะไร :25: หัวข้อ: Re: ยุคลธรรม กับ ปัสสัทธิ สัมโพชฌงค์ เหมือนกันหรือไม่ครับ เริ่มหัวข้อโดย: raponsan ที่ กุมภาพันธ์ 10, 2013, 11:44:11 am ans1 ans1 ans1
ปัสสัทธิสัมโพชฌงค์ คือ อะไร ปัสสัทธิ คือ ความสงบกายสงบใจ, ความสงบใจและอารมณ์, ความสงบเย็น, ความผ่อนคลายกายใจ (ข้อ ๕ ในโพชฌงค์ ๗) [ความหมายตาม พจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์ พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ. ปยุตฺโต)] ขอยกข้อความที่เนื่องด้วยปัสสัทธิสัมโพชฌงค์ในพระไตรปิฎก มาแสดงดังนี้ [๕๔๒] โพชฌงค์ ๗ คือ ๑. สติสัมโพชฌงค์ ๒. ธัมมวิจยสัมโพชฌงค์ ๓. วิริยสัมโพชฌงค์ ๔. ปีติสัมโพชฌงค์ ๕. ปัสสัทธิสัมโพชฌงค์ ๖. สมาธิสัมโพชฌงค์ ๗. อุเบกขาสัมโพชฌงค์ [๕๔๓] ในโพชฌงค์ ๗ นั้น สติสัมโพชฌงค์ เป็นไฉน - ภิกษุในศาสนานี้ เป็นผู้มีสติ ประกอบด้วยสติและปัญญาอันยิ่ง ระลึกได้ ระลึกได้ย่อยๆ ซึ่งกิจที่ทำไว้นานๆ หรือวาจาที่กล่าวไว้นานๆ นี้เรียกว่า สติสัมโพชฌงค์ - ภิกษุนั้น มีสติอย่างนั้นอยู่ วิจัย เลือกสรร พิจารณา ซึ่งธรรมนั้น ด้วยปัญญา นี้เรียกว่า ธัมมวิจยสัมโพชฌงค์ - ความเพียร ความไม่ย่อหย่อน อันภิกษุนั้นผู้วิจัย เลือกสรร พิจารณาซึ่งธรรมนั้น ด้วยปัญญา ปรารภแล้ว นี้เรียกว่า วิริยสัมโพชฌงค์ - ปีติ อันปราศจากอามิส เกิดขึ้นแก่พระภิกษุผู้มีความเพียรอันปรารภแล้ว นี้เรียกว่า ปีติสัมโพชฌงค์ - กายก็ดี จิตก็ดี ของภิกษุผู้มีใจปีติ ย่อมสงบระงับ นี้เรียกว่า ปัสสัทธิสัมโพชฌงค์ - จิตของภิกษุผู้มีกายสงบระงับแล้ว มีความสุขสบาย ย่อมตั้งมั่น นี้เรียกว่า สมาธิสัมโพชฌงค์ - ภิกษุนั้น เป็นผู้เพ่งเล็งอยู่ด้วยดี ซึ่งจิตที่ตั้งมั่นอย่างนั้น นี้เรียกว่า อุเบกขาสัมโพชฌงค์ __________________________________________ พระไตรปิฎก เล่มที่ ๓๕ พระอภิธรรมปิฎก เล่มที่ ๒ วิภังคปกรณ์ ๑๐. โพชฌงควิภังค์ สุตตันตภาชนีย์ โพชฌงค์ ๗ นัยที่ ๑ ที่มา http://www.84000.org/tipitaka/pitaka_item/v.php?B=35&A=7181&Z=7207&pagebreak=0 (http://www.84000.org/tipitaka/pitaka_item/v.php?B=35&A=7181&Z=7207&pagebreak=0) [๕๔๘] ปีติสัมโพชฌงค์ เป็นไฉน ปีติที่มีวิตก มีวิจาร มีอยู่ ปีติที่ไม่มีวิตก ไม่มีวิจาร มีอยู่ ปีติที่มีวิตก มีวิจารแม้ใด ปีติที่มีวิตก มีวิจารแม้นั้น ก็ชื่อว่า ปีติสัมโพชฌงค์ ย่อมเป็นไป เพื่อความรู้ยิ่ง เพื่อความตรัสรู้ เพื่อนิพพาน ปีติที่ไม่มีวิตก ไม่มีวิจารแม้ใด ปีติที่ไม่มีวิตก ไม่มีวิจารแม้นั้น ก็ชื่อว่า ปีติสัมโพชฌงค์ ย่อมเป็นไปเพื่อความรู้ยิ่ง เพื่อความตรัสรู้ เพื่อนิพพาน [๕๔๙] ปัสสัทธิสัมโพชฌงค์ เป็นไฉน กายปัสสัทธิ มีอยู่ จิตตปัสสัทธิ มีอยู่ กายปัสสัทธิแม้ใด กายปัสสัทธิ แม้นั้น ก็ชื่อว่า ปัสสัทธิสัมโพชฌงค์ ย่อมเป็นไปเพื่อความรู้ยิ่ง เพื่อความตรัสรู้เพื่อนิพพาน จิตตปัสสัทธิแม้ใด จิตตปัสสัทธิแม้นั้น ก็ชื่อว่า ปัสสัทธิสัมโพชฌงค์ ย่อมเป็นไปเพื่อความรู้ยิ่ง เพื่อความตรัสรู้ เพื่อนิพพาน [๕๕๐] สมาธิสัมโพชฌงค์ เป็นไฉน สมาธิที่มีวิตก มีวิจาร มีอยู่ สมาธิที่ไม่มีวิตก ไม่มีวิจาร มีอยู่ สมาธิที่มีวิตก มีวิจารแม้ใด สมาธิที่มีวิตก มีวิจารแม้นั้น ก็ชื่อว่า สมาธิสัมโพชฌงค์ ย่อมเป็นไปเพื่อความรู้ยิ่ง เพื่อความตรัสรู้ เพื่อนิพพาน สมาธิที่ไม่มีวิตก ไม่มีวิจารแม้ใด สมาธิที่ไม่มีวิตก ไม่มีวิจารแม้นั้น ก็ชื่อว่า สมาธิสัมโพชฌงค์ ย่อมเป็นไปเพื่อความรู้ยิ่ง เพื่อความตรัสรู้ เพื่อนิพพาน _______________________________________________________ พระไตรปิฎก เล่มที่ ๓๕ พระอภิธรรมปิฎก เล่มที่ ๒ วิภังคปกรณ์ โพชฌงค์ ๗ นัยที่ ๒ ที่มา http://www.84000.org/tipitaka/pitaka_item/v.php?B=35&A=7208&Z=7258&pagebreak=0 (http://www.84000.org/tipitaka/pitaka_item/v.php?B=35&A=7208&Z=7258&pagebreak=0) ดังนั้นคำว่า "ปัสสัทธิสัมโพชฌงค์" จึงหมายถึง ความสงบทางกายและใจ ที่เป็นไปเพื่อการตรัสรู้ และนิพพาน :25: หัวข้อ: Re: ยุคลธรรม กับ ปัสสัทธิ สัมโพชฌงค์ เหมือนกันหรือไม่ครับ เริ่มหัวข้อโดย: raponsan ที่ กุมภาพันธ์ 10, 2013, 12:33:23 pm ask1 ans1 ans1 ans1 ตอบตามคำอธิบายของพยัญชนะ ก็จะได้ว่า เหมือนกัน เพราะ ปัสสัทธิสัมโพชฌงค์ มียุคลธรรมอยู่ ๑ คู่ คือ กายปัสสัทธิและจิตตปัสสัทธิ หากยกเอาพระยุคลธรรม ๖ มาตั้ง ก็จะเห็นว่า ปัสสัทธิสัมโพชฌงค์เป็นข้อธรรมคู่ที่หนึ่ง จากทั้งหมด ๖ คู่ของพระยุคลธรรม อย่างไรก็ตาม เข้าใจว่า เจ้าของกระทู้อาจต้องการทราบอารมณ์ของกรรมฐานหรือวิปัสสนามากกว่า ขอยกเอาบทความในหนังสือ คู่มือสมถะวิปัสสนากรรมฐาน เรียบเรียงโดย พระครูสังฆรักษ์วีระ ฐานวีโร มาแสดงบางส่วนดังนี้ อารมณ์ของพระยุคลธรรม ๖ ประการ ๑.พระกายปสฺสทฺธิ จิตปสฺสทฺธิ กายสงบ จิตสงบ อุปจารสมาธิ สมาธิสงบ ขั้นที่ ๑ ๒.พระกายลหุตา จิตลหุตา กายเบา จิตเบา อุปจารสมาธิ สมาธิเบา ขั้นที่ ๒ ๓.พระกายมุทุตา จิตมุทุตา กายอ่อน จิตอ่อน อุปจารสมาธิ สมาธิอ่อน ขั้นที่ ๓ ๔.พระกายกมฺมญฺญตา จิตกมฺมญฺญตา กายควรแก่การงาน จิตควรแก่การงาน อุปจารสมาธิ สมาธิควรแก่การงานขั้นที่ ๔ ๕.พระกายปาคุญญตา จิตปาคุญญตา กายแคล่วคล่อง จิตแคล่วคล่อง อุปจารสมาธิสมาธิแคล่วคล่อง ขั้นที่ ๕ ๖.พระกายุชุคฺคตา จิตตุชุคฺคตา กายตรง จิตตรง อุปจารสมาธิ สมาธิตรง ขั้นที่ ๖ จะเห็นว่า อารมณ์ของพระยุคลธรรม คือ อุปจารสมาธิในระดับต่างๆ สูงสุดคือ ขั้นที่ ๖ เรื่องนี้หากวิจัยธรรมกันต่อไป ก็ขอให้ดูลำดับการสอนของกรรมฐานมัชฌิมาฯ ในห้องพุทธานุสติ ที่เริ่มที่ - พระธรรมปิติ ต่อด้วย - พระยุคลธรรม ถัดมาก็เป็น - พระสุขสมาธิ สังเกตไหมครับว่า โพชฌงค์ ๗ มีลำดับจากที่ ๔ ถึง ๖ ดังนี้ ๔. ปีติสัมโพชฌงค์ ๕. ปัสสัทธิสัมโพชฌงค์ ๖. สมาธิสัมโพชฌงค์ เหมือนกันอย่างไร ก็ขอให้คิดเอาเอง สำหรับผมเริ่มอึดอัด เห็นทางที่จะวิจัยอยู่ข้างหน้า แต่ปัญญายังไปไม่ถึง ขอยุติเพียงเท่านี้ ข้อสงสัยที่เหลือ ขอให้วิจัยกันเอาเองนะครับ :25: |