สนง.ส่งเสริมพระกรรมฐาน

"ปีติ กับ ความสุข" แตกต่างกันอย่างไร.?

คัมภีร์วิมุตติมรรคกล่าวถึง "ปีติ" ไว้ว่า เป็นความเอิบอิ่ม การทำให้ยินดี ปีติเกิดได้จากราคะ ศรัทธา ความไม่ดื้อด้าน วิเวก สมาธิ และโพชฌงค์

@@@@@@

การเกิดขึ้นของปีติ

ปีติเกิดจากราคะเป็นอย่างไร : ปีติประเภทนี้เกิดจากความชอบ ความหลงใหล และความอิ่มใจที่ที่เกิดจากกิเลส เช่น ขนลุกต่อเมื่อได้ฟังเพลง ๆ หรือ ได้ยินเนื้อเพลงที่โดนใจ

ปีติเกิดจากศรัทธาเป็นอย่างไร : ปีติประเภทนี้เกิดจากความอิ่มใจของผู้ที่มีศรัทธาแรงกล้า เช่น เกิดสมาธิระหว่างที่กำลังจบคำถวายสังฆทาน หรือ สวดมนต์บูชาพระรัตนตรัย

ปีติเกิดจากความไม่ดื้อด้านเป็นอย่างไร : ปีติประเภทนี้เกิดจากความอิ่มใจของผู้ที่มีจิตใจที่บริสุทธิ์ เช่น เกิดความรู้สึกเอิบอิ่มขณะที่กำลังทำตามที่คุณแม่หรือคุณพ่อสอน

ปีติเกิดจากวิเวกเป็นอย่างไร : ปีติประเภทนี้เกิดจากความอิ่มใจของผู้เข้าปฐมฌาน คือฌานขั้นต้น ที่ผู้ปฏิบัติจะเกิดวิตก (ความตรึก) วิจารณ (ความตรอง) ปีติ (ความอิ่มใจ) สุข (ความสบายใจ) และเอกัคตา (ความมีอารมณ์เป็นหนึ่ง)

ปีติเกิดจากสมาธิเป็นอย่างไร : ปีติประเภทนี้เกิดจากความอิ่มใจของผู้เข้าทุติยฌาน คือฌานระดับที่สอง ได้แก่ สามารถละวิตกและวิจารได้ คงไว้แต่ปีติและสุขอันเกิดแต่สมาธิกับเอกัคตา

ปีติเกิดจากโพชฌงค์เป็นอย่างไร : ปีติประเภทนี้เกิดจากการดำเนินตามโลกุตตรมรรคในทุติยฌาน เพราะโพชฌงค์ คือ แนวทางแห่งการตรัสรู้

@@@@@@

ประเภทของปีติ

ปีติมีทั้งหมด 5 ประการคือ
(1) ขุททกาปีติ (ปีติเล็กน้อย)
(2) ขณิกาปีติ (ปีติชั่วขณะ)
(3) โอกกันติกาปีติ (ปีติเป็นระลอก)
(4) อุพเพงคาปีติ (ปีติโลดโผน) และ
(5) ผรณาปีติ (ปีติซาบซ่าน)

@@@@@@

อาการของปีติ

- ขุททกาปีติ คือ อาการที่ขนตามร่างกายตั้งชันขึ้นเมื่อโดนละอองฝน ปีตินี้มีลักษณะเกิดขึ้นและดับไปทันที เหมือนละอองน้ำในเวลากลางคืน
- โอกกันติกาปีติ คือ อาการของปีติคล้ายน้ำมันที่ซึมผ่านร่างกายโดยไม่ซึมกระจายออกไป
- อุพเพงคาปีติ คือ อาการของปีติที่แผ่ไปทั่วจิตใจและไม่นานก็หายไป เหมือนสมบัติของคนยากจนที่มีวันหมดไป
- ผรณปีติ คือ อาการของปีติที่แผ่ไปทั่วร่างกาย เหมือนก้อนเมฆหนาทึบที่เต็มไปด้วยเม็ดฝน

@@@@@@

ปีติเข้ากับกรรมฐานอะไรบ้าง.?

- ขุททกาปีติและขณิกาปีติ สามารถเข้าถึงได้ด้วยศรัทธา
- โอกกันติกาปีติที่มีมาก ย่อมทำให้อุปจารสมาธิให้เกิดขึ้น
- อุพเพงคาปีติที่ยึดอยู่กับดวงกสิณ ทำให้ทั้งกุศลและอกุศลเกิดขึ้น และขึ้นอยู่กับความเชี่ยวชาญของผู้ปฏิบัติ
- ผรณาปีติ อันบุคคลทำให้เกิดขึ้นในสภาวะแห่งอัปปนาสมาธิ

@@@@@@

สุข คือ อะไร.?

ความสุข คือ การประสบกับสิ่งที่น่ารัก น่าชอบใจ ภาวะของอารมณ์ที่มีความพึงพอใจ ประสงค์ที่จะสบายใจ และปรารถนาความสงบสุข ความสุขที่ยั่งยืน คือ ความสุขที่เกิดจากคุณความดี(บุญ) และสิ่งที่พระพุทธเจ้าทรงสอน คือ ความสุขของมวลมนุษยชาติ และการสงบสุขนำไปสู่นิพพาน นิพพานจึงเป็นปรมสุขในอีกนัยหนึ่ง

@@@@@@

สุขและปีติ แตกต่างกันอย่างไร.?

- ความร่าเริงคือ ปีติ ,ความสบายใจคือ สุข ความสงบแห่งจิตเป็นความสุข
- ความตั้งมั่นแห่งจิต คือ ปีติ ปีติยังเป็นสิ่งหยาบ แต่สุขเป็นสิ่งละเอียด
- ปีติจัดเป็นสังขารขันธ์(การปรุงแต่ง) แต่สุขจัดเป็นเวทนาขันธ์(ความรู้สึก)
- ที่ใดมีปีติที่นั่นย่อมมีความสุข แต่ที่ใดมีความสุขก็ไม่จำเป็นต้องมีปีติ

 

ที่มา : คัมภีร์วิมุตติมรรค แปลโดยพระพรหมบัณฑิต (ประยูร ธมฺมจิตฺโต) และคณะ
ภาพ : Image by Mabel Amber, still incognito… from Pixabay
ขอบคุณ : https://goodlifeupdate.com/healthy-mind/145243.html
By nintara1991 ,13 March 2019