สนง.ส่งเสริมพระกรรมฐาน

"มหาชัย" ชื่อนี้มาจากไหน.? ทำไมมาเป็นชื่อตำบล ในจังหวัด 'สมุทรสาคร'.?

"มหาชัย" นอกจากจะเป็นชื่อตําบลหนึ่งในอําเภอเมืองสมุทรสาคร จังหวัดสมุทรสาคร ที่ตั้งอยู่ริมแม่น้ำท่าจีน ประชากรส่วนใหญ่ประกอบอาชีพประมงและค้าขาย “มหาชัย” ยังเป็นชื่อ “คลอง” คลองขุดเก่าแก่สมัยกรุงศรีอยุธยา ที่สมเด็จพระสรรเพ็ชญ์ที่ 8 (พระเจ้าเสือ) รับสั่งให้ขุดขึ้นเพื่อลดความคดเคี้ยวของคลองโคกขาม ที่พันท้ายนรสิงห์แสดงความรับผิดชอบต่อหน้าที่อย่างซื่อตรง และจงรักภักดีด้วยชีวิตอย่างที่ทราบกันทั่วไป

พระราชพงศาวดารฉบับพระราชหัตถเลขาบันทึกพระราชดำริของพระองค์ไว้ว่า “คลองโคกขามนั้นคดเคี้ยวนัก คนทั้งปวงจะเดินเรือเข้าออกยาก ต้องอ้อมวงไปไกลกันดารนัก ควรจะขุดให้ลัดตัดตรงจึงจะชอบ…แล้วมีพระราชโองการตรัสสั่งพระสมุหนายกให้เกณฑ์เลกหัวเมือง 30,000 ไปขุดคลองโคกขามและให้ขุดลัดให้ตรงตลอดไป โดยลึกหกศอก ปากคลองกว้างแปดศอก พื้นคลองกว้างสามวา และให้พระราชสงครามเป็นแม่กองคุมพล…”

แรงงาน 30,000 คนข้างต้นนั้น เกณฑ์มาจากเมืองนนทบุรี, เมืองธนบุรี, เมืองนครไชยศรี, เมืองสาครบุรี (สมัย ร. 4 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เปลี่ยนชื่อเป็น “เมืองสมุทรสาคร” ) เมืองสมุทรสงคราม, เมืองเพชรบุรี, เมืองราชบุรี และเมืองสมุทรปราการ เริ่มขุดในปี 2248 ถึงปี 2251 ซึ่งเป็นปีสุดท้ายในรัชกาลก็ยังไม่แล้วเสร็จ หากพระเจ้าเสือทรงเสด็จสวรรคตเสียก่อน

ปี 2264 สมเด็จพระเจ้าท้ายสระเสด็จประพาสปากอ่าวสาครบุรี (ปากแม่น้ำท่าจีน) ทอดพระเนตรเห็นคลองที่ขุดยังไม่แล้วเสร็จ  จึงมีรับสั่งให้พระราชสงครามเป็นนายกองเกณฑ์คนหัวเมืองปักษ์ใต้ 8 หัวเมือง ขุดต่อให้แล้วเสร็จ พระราชสงครามเกณฑ์ไพร่พลได้ 30,000 กว่าคน โดยให้ฝรั่งส่องกล้องให้ตรงกับแนวปากคลอง ขุดเป็นระยะทางยาวประมาณ 340 เส้น ใช้เวลาขุดประมาณ 2 เดือน เมื่อขุดเสร็จแล้วพระราชทานชื่อว่า“คลองมหาชัย" คลองมหาชัย ก็เป็นเส้นทางคมนาคมในการศึกสงคราม, การค้า และเชื่อมเมืองหลวงกับหัวเมืองตะวันตก เรื่อยมา

@@@@@@@

เมื่อคราวเสียกรุงศรีอยุธยาครั้งที่ 2 สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ทรงปราบปรามหัวเมืองต่างๆ ก็ทรงใช้คลองมหาชัย และเมืองสาครบุรี เป็นเส้นทางเดินทัพของพระองค์ คราวรบกับพม่าที่บางกุ้ง ในปี 2310

ในรัชกาลที่ 1 เมื่อปี 2329  พม่ายกทัพเข้ามาที่ด่านเจดีย์ 3 องค์ รัชกาลที่ 1 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาทไปตั้งรับ พระองค์ทรงจัดขบวนทัพเรือเป็นทัพหลวง เส้นทางทัพพอสรุปได้ดังนี้ ผ่านคลองมหาชัยไปแม่กลองราชบุรี ถึงไทรโยค แล้วจัดทัพบก ทัพหลวงตีพม่าที่ท่าดินแดง ซึ่งในนิราศท่าดินแดงที่ พระองค์ทรงพระราชนิพนธ์ตอนหนึ่งว่า

ครั้นถึงโขลนทวารยิ่งลานแล     ให้หวาดแหวอารมณ์ดังจะล้มไข้
จนลุล่วงคลองมหาชัย              ย่านไกลสุดสายนัยน์ตาแล
เหมือนอกเราที่นิรามาทุเรศ        เหลือสังเกตมุ่งหามาห่างแห
ระกำเดียวเปลี่ยวดิ้นฤดีแด         จนล่วงกระแสสาครบุรีไป [เน้นโดยผู้เขียน]

สมัยรัชกาลที่ 2 เกิดศึกพม่ามาตีหัวเมืองปักษ์ใต้ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาราชเสนานุรักษ์ เสด็จไปราชการสงคราม ครั้งนายนรินทร์ธิเบศร์ (อิน) มหาดเล็กหุ้มแพรโดยเสด็จราชการทัพด้วย  ได้แต่งนิราศนรินทร์กล่าวถึงจังหวัดสมุทรสาคร และคลองมหาชัย ตอนหนึ่งว่า

     โคกขามดอนโคกคล้าย    สัณฐาน
ขามรุ่นริมธารสนาน             สนุกนี้
พูนเพียงโคกฟ้าลาน            แลโลก ลิ่วแม่
ถนัดหนึ่งโคกขามชี้             เล่ห์ให้เรียมเห็น
......                          .......
     มหาชัยชัยฤกษ์น้อง       นาฏลง โรงฤา
รับร่วมพุทธมนต์สงฆ์           เสกซ้อม
เสียดเศียรแม่ทัดมง-           คลคู่ เรียมเอย
ชเยศชุมญาติห้อม              มอบให้สองสม [เน้นโดยผู้เขียน]

@@@@@@@

ปี 2371 รัชกาลที่ 3 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สร้างป้อมที่ปากคลองมหาชัย เนื่องจากเกิดข้อพิพาทกับญวนเรื่องเจ้าอนุวงศ์ ทรงเกรงว่าญวนจะยกกำลังทางเรือมารุกราน ดังปรากฏในพระราชพงศาวดารว่า

“ที่เมืองสาคาบุรีก็โปรดให้พระยาโชฎึกราชเศรษฐี (ทองจีน) ไปทำป้อมที่ทางร่วมริมปากคลองมหาชัยป้อม 1 ครั้นแล้วโปรดให้ชื่อป้อมวิเชียรโชฏก ค่าแรงจีนถือปูนเงิน 47 ชั่ง 15 ตำลึง 3 บาท 2 สลึง 1 เฟื้อง”  [เน้นโดยผู้เขียน]

ในสมัยปัจจุบัน ตัวเมืองสมุทราสาครซึ่งอยู่ริมฝั่งซ้ายของคลองมหาชัยเจริญขึ้น ประชาชนจึงนิยมเรียกจังหวัดสมุทรสาครว่า “มหาชัย” ตามชื่อคลองมหาชัย



ข้อมูลจาก :-
- สารานุกรมวัฒนธรรมไทย ภาคกลาง,จัดพิมพ์เนื่องในพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา 6 รอบ 5 ธันวาคม 2542
- วัฒนธรรม พัฒนาการทางประวัติศษสตร์ เอกลักษณ์และภูมิปัญญาจังหวัดสมุทรสาคร, จัดพิมพ์เนื่องในพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา 6 รอบ 5 ธันวาคม 2542

เผยแพร่ : วันอังคารที่ 22 ธันวาคม พ.ศ.2563
เผยแพร่่ในระบบออนไลน์ครั้งแรก : เมื่อ 22 ธันวาคม 2563
ขอบคุณ : https://www.silpa-mag.com/history/article_60210 (https://www.silpa-mag.com/history/article_60210)