สนง.ส่งเสริมพระกรรมฐาน

“พระนารายณ์” มาจากไหน.? ทำไมบรรทมสินธุ์.?

“นารายณ์บรรทมสินธุ์” ปูนปั้นประดับซุ้มหน้าบันปราสาทพระบรมรูป วัดราชประดิษฐสถิตมหาสีมาราม
“พระนารายณ์” ในกาลเมื่อดึกดำบรรพ์ยุคแรกๆ นั้น ยังมิได้ชื่อว่า “นารายณ์” แต่มีชื่อเรียกกันทั่วไปเพียงชื่อเดียวว่า “วิษณุ” เท่านั้น อีกทั้งมิได้เป็นเทวดาชั้นสูง หากยังเป็นเพียงเทวดาบริวารชั้นล่างๆ

เจ้าของชื่อ “พระนารายณ์” ที่แท้มาแต่แรกเริ่มคือ “พระพรหม” ใช้เรียกพระพรหมมาแต่ดั้งเดิมดึกดำบรรพ์ เพราะพระพรหมเกิดขึ้นน้ำ ดังคำว่า “นารายณ์” มาจาก “นารา” (น้ำ) กับ “อยน” (การเคลื่อนไหว) จึงรวมความว่าหมายถึง “ผู้เคลื่อนไหวไปในน้ำ” เนื่องมาจากพระพรหมมีกิจกรรมทางน้ำเสมอแต่แรกมา

ครั้นยุคต่อมาพระวิษณุมีสหายชื่อ “พระอินทร์” แต่พระอินทร์มีความก้าวหน้ากว่า จึงมีตำแหน่งใหญ่กว่าพระวิษณุ

ด้วยความวิริยะอุตสาหะพระวิษณุก็จำเริญขึ้นๆ เป็นเทวดาที่ถูกอกถูกใจประชาชนจึงเป็นที่เคารพยกย่องมากขึ้นจนเป็นใหญ่เป็นโตกว่าพระอินทร์ ขณะเดียวกันพระพรหมค่อยๆ ตกต่ำลงเป็นลำดับ ในที่สุดพระวิษณุก็ยึดนาม “พระนารายณ์” มาจากพระพรหม

@@@@@@@

กลุ่มที่ยกย่องพระวิษณุต่างเรียกชื่อพระวิษณุต่างเรียกชื่อพระวิษณุเสียใหม่ว่าพระนารายณ์ หลังจากได้ชื่อของพระพรหมมาใช้ พระนารายณ์ จึงได้รับยกย่องให้เป็นเทพเจ้าสูงสุดองค์หนึ่งในจำนวน 3 องค์ของศาสนาพราหมณ์หรือฮินดูแต่ชาวอินเดียที่นับถือไวษณพนิกายซึ่งยกย่องพระนารายณ์เป็นเทพสูงสุดแต่เพียงองค์เดียวย่อมถือว่าพระนารายณ์เป็นทั้งพระผู้สร้าง ผู้ถนอม และผู้ทำลายโลก

ที่ประทับประจำของพระนารายณ์ คือ สวรรค์ชั้นไวกูณฐ์ ซึ่งอยู่ทิศเหนือของเกษียรสาคร หรือทะเลน้ำนม สีผิวของพระนารายณ์จะไม่เป็นสีใดสีหนึ่งคงที่ แต่เปลี่ยนไปตามยุคตามสมัยของโลก (ไม่ใช่ตามแฟชั่น)
     - ในกฤดายุคจะเป็นสีขาว เพราะเป็นยุคที่โลกเปี่ยมไปด้วยธรรม
     - ครั้นถึงไตรดายุคจะเป็นสีแดง เพราะสัตย์ธรรมเสื่อมลง 1 ใน 4 ส่วน
     - ตกมาทวาปรยุคจะเป็นสีเหลือง เพราะเสื่อมลงไปถึงครึ่งหนึ่งแล้ว
     - แต่ปัจจุบันอยู่ในกลียุค พระนารายณ์จึงมีผิวสีดำคล้ำหรือสีน้ำเงิน เพราะสัตย์ธรรมเสื่อมลงเกือบหมดแล้ว มีแต่เภทภัยต่างๆนานา

พระนารายณ์จะบรรทมอยู่บนอาสนะในวงขนดของพญาเศษนาคราชหรืออนันตนาคราช ซึ่งมีเศียรหนึ่งพัน และมีพระชายาคือพระศรี หรือพระลักษมี นั่งปฏิบัติอยู่แทบพระบาท

     หากไม่มีเหตุเภทภัยทุรพาล พระนารายณ์ก็บรรทมอยู่อย่างนั้น ครั้นเมื่อเกิดเป็นทรุยุค พระนารายณ์ก็จะตื่นบรรทมเพื่อไปปราบ เรียกว่า “อวตาร”
     เพราะเหตุที่พระนารายณ์ประทับและบรรทมบนอนันตนาคราช รูปพระนารายณ์ประทับหรือบรรทมแบบนี้จึงเรียกว่า “วิษณุอนันตศายิน” หรือที่รู้จักกันทั่วไปว่า “นารายณ์บรรทมสินธุ์”

 


คัดจาก : คอลัมน์ “สโมสรศิลปวัฒนธรรม” ในนิตยสารศิลปวัฒนธรรม เดือนมีนาคม 2531
เผยแพร่ : วันเสาร์ที่ 30 มกราคม พ.ศ.2564
เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรก : เมื่อ 15 เมษายน 2561
ขอบคุณ : https://www.silpa-mag.com/culture/article_16767 (https://www.silpa-mag.com/culture/article_16767)