สนง.ส่งเสริมพระกรรมฐาน

อธิษฐานพรรษา ไม่ใช่ “ปวารณาเข้าพรรษา”

อธิษฐานพรรษา อ่านว่า อะ-ทิด-ถาน-พัน-สา “อธิษฐานพรรษา” ประกอบด้วยคำว่า อธิษฐาน + พรรษา

(๑) “อธิษฐาน”

บาลีเป็น “อธิฏฺฐาน” อ่านว่า อะ-ทิด-ถา-นะ รากศัพท์มาจาก อธิ (คำอุปสรรค = ยิ่ง, ใหญ่, ทับ”) + ฐา (ธาตุ = วาง, ตั้ง, ยืน) + ยุ ปัจจัย, แปลง ยุ เป็น อน (อะ-นะ), ซ้อน ฏฺ ระหว่างอุปสรรคกับธาตุ : อธิ + ฏฺ + ฐา = อธิฏฺฐา + ยุ > อน = อธิฏฺฐาน แปลตามศัพท์ว่า “การตั้งอยู่อย่างยิ่ง”

“อธิฏฺฐาน” ในบาลีใช้ในความหมายดังนี้

     (1) การตัดสินใจ, ความตั้งใจ, การอธิษฐาน, ความปรารถนา (decision, resolution, self-determination, will)
     (2) การดูแล, การจัดการ, การบัญชางาน, อำนาจ (looking after, management, direction, power)

บาลี “อธิฏฺฐาน” ภาษาไทยใช้อิงสันสกฤตเป็น “อธิษฐาน”

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า

“อธิษฐาน : (คำกริยา) ตั้งใจมุ่งผลอย่างใดอย่างหนึ่ง, ตั้งจิตปรารถนา, ตั้งจิตขอร้องต่อสิ่งที่ตนถือว่าศักดิ์สิทธิ์เพื่อผลอย่างใดอย่างหนึ่ง, อธิฏฐาน ก็ว่า. (ส.; ป. อธิฏฺฐาน).”

@@@@@@@

(๒) “พรรษา”

บาลีเป็น “วสฺส” รากศัพท์มาจาก วสฺสฺ (ธาตุ = ราด, รด) + อ (อะ) ปัจจัย : วสฺสฺ + อ = วสฺส แปลตามศัพท์ว่า
    (1) “น้ำที่หลั่งรดลงมา”
    (2) “ฤดูเป็นที่ตกแห่งฝน”
    (3) “กาลอันกำหนดด้วยฤดูฝน”

“วสฺส” (ปุงลิงค์; นปุงสกลิงค์) ในบาลีใช้ในความหมายดังนี้
     (1) ฝน, ห่าฝน (rain, shower)
     (2) ปี (a year)
     (3) ความเป็นลูกผู้ชาย, ความแข็งแรง (semen virile, virility)
ในที่นี้ “วสฺส” มีความหมายตามข้อ (1)

บาลี “วสฺส” สันสกฤตเป็น “วรฺษ” เราเขียนอิงสันสกฤตเป็น “พรรษา” อ่านว่า พัน-สา

“วสฺส -วรฺษ” ไทยเราน่าจะใช้เป็น “พรรษ” (พัด) แต่ที่เป็น “พรรษา” อาจเป็นเพราะ
     1. ในบาลีมักใช้ในรูปพหูพจน์ คือเป็น “วสฺสา” (สัน.วรฺษา) เราจึงใช้ตามที่คุ้นเป็น “พรรษา”
     2. คำที่หมายถึงฤดูฝนมีอีกคำหนึ่ง คือ “วสฺสาน” (วัด-สา-นะ) คำนี้อาจกร่อนเป็น “วสฺสา-” เราก็เลยใช้เป็น “พรรษา”

ความจริงที่ใช้เป็น “พรรษ” ก็มี แต่มักเป็นภาษาเขียน ไม่ใช่ภาษาพูด

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า

“พรรษา : ช่วงระยะเวลา ๓ เดือนในฤดูฝน เช่น เข้าพรรษา จําพรรษา; ปี เช่น บวช ๓ พรรษา, (ราชาศัพท์) มีพระชนมายุ ๒๕ พรรษา. (ส. วรฺษ; ป. วสฺส, วสฺสาน).”

อธิษฐาน + พรรษา = อธิษฐานพรรษา เป็นคำประสมแบบไทย แปลจากหน้าไปหลัง แปลว่า “ตั้งใจอยู่จำพรรษา”

@@@@@@@

อภิปรายขยายความ

ช่วงวันเข้าพรรษาได้ยินและได้เห็นคำว่า “ปวารณาเข้าพรรษา” ค่อนข้างหนาหูหนาตา โปรดทราบว่า คำว่า “ปวารณาเข้าพรรษา” เป็นคำที่ไม่ถูกต้อง “ปวารณา” เป็นคำเรียกเมื่อออกพรรษา ไม่ใช่เรียกตอนเข้าพรรษา
คำเรียกการเข้าพรรษาของพระสงฆ์ ท่านนิยมใช้คำว่า “อธิษฐานพรรษา”

หนังสือวินัยมุข เล่ม 2 พระนิพนธ์สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส อธิบายวิธีอธิษฐานพรรษาไว้ตอนหนึ่ง ดังนี้

    "เข้าพรรษาทำกันอย่างไร.? ในบาลีกล่าวเพียงให้ทำอาลัยคือ ผูกใจว่า จักอยู่ในที่นี้ ๓ เดือน. ความลงสันนิษฐานนั้นเอง ชื่อว่าทำอาลัยในที่นี้ แม้หากจะไม่ทำอาลัย แต่เมื่อถึงกำหนดเข้าพรรษาแล้วไม่ไปแรมข้างไหน ก็ได้ชื่อว่าเข้าพรรษาเหมือนกัน. แต่ในบัดนี้ มีธรรมเนียมที่ประชุมกันกล่าวคำอธิษฐานพร้อมกันว่า “อิมสฺมึ อาวาเส อิมํ เตมาสํ วสฺสํ อุเปม” แปลความว่า “เราเข้าถึงฤดูฝนในอาวาสนี้ตลอดหมวด ๓ เดือน.”

การจำพรรษาอยู่ในที่เดียวนั้น ควรมีเขตเป็นเครื่องกำหนดว่าอยู่ในที่เดียวเพียงไหน ในข้อนี้แลท่านลังเลกัน จะกำหนดด้วยวิหารคือกุฎีที่อยู่ หรือกำหนดด้วยอาวาสทั้งสิ้น. เพราะเหตุนี้ จึงตั้งธรรมเนียมอธิษฐานพรรษาเฉพาะรูปๆ ที่กุฎีซ้ำอีกว่า “อิมสฺมึ วิหาเร อิมํ เตมาสํ วสฺสํ อุเปมิ” แปลความอย่างเดียวกัน เปลี่ยนแต่เพียงในวิหารแทนในอาวาส.
___________________
ที่มา: วินัยมุข เล่ม 2 หน้า 83

ในพระนิพนธ์มีคำว่า “อธิษฐานพรรษา” ชัดเจน เป็นอันไม่ต้องสงสัยว่าท่านนิยมใช้คำนี้ และเป็นอันไม่ต้องสงสัยเช่นกันว่า “ปวารณาเข้าพรรษา” เป็นคำที่พูดผิด

ยิ่งถ้าพระสงฆ์เป็นผู้พูดเสียเอง คนฟังที่ไม่ได้ศึกษาก็จะเชื่อว่าเป็นคำที่ถูกต้อง และถ้าพูดผิดกันมากๆ ไม่มีใครทักท้วง ในที่สุดคำผิดจะกลายเป็นคำถูกไปอีกคำหนึ่ง แล้วก็จะมีผู้ออกมาอธิบายรับรองว่าใช้คำว่า “ปวารณาเข้าพรรษา” เป็นการถูกต้องเพราะเหตุนี้ๆ ขอความกรุณา อย่าให้เป็นเช่นนั้นเลย

@@@@@@@

ดูก่อนภราดา.! ใช้คำพูดผิดเป็นเรื่องธรรมดา แต่ไม่ใช้คำผิดๆ อีกต่อไป เป็นเรื่องควรอนุโมทนา



ขอบคุณ : dhamma.serichon.us/2021/07/27/อธิษฐานพรรษา-ไม่ใช่-ปวา/#  (http://dhamma.serichon.us/2021/07/27/อธิษฐานพรรษา-ไม่ใช่-ปวา/#)
บทความของ ทองย้อย แสงสินชัย ,27 กรกฎาคม 2021 ,By admin.