สนง.ส่งเสริมพระกรรมฐาน

.
(https://www.silpa-mag.com/wp-content/uploads/2023/08/ภาพปก-พระพุทธรูปสุลตานคัญช์-696x364.jpg)


“พระพุทธรูปสุลตานคัญช์” พระพุทธรูปโลหะศิลปะคุปตะ ใหญ่ที่สุดและมีองค์เดียวในโลก

พระพุทธรูปสุลตานคัญช์ (Sultanganj Buddha) พุทธปฏิมาศิลปะคุปตะ-ปาละ ราว ค.ศ. 500-700 ถือเป็นประติมากรรมโลหะ ศิลปะคุปตะ องค์ใหญ่ที่สุด และมีชิ้นเดียวที่หลงเหลือหรือมีการค้นพบ

พระพุทธรูปสุลตานคัญช์ เป็นพระพุทธรูปขนาดใหญ่กว่ามนุษย์ สูง 2.3 เมตร กว้าง 1 เมตร สร้างจากทองแดงบริสุทธิ์ ภายในเป็นดินเหนียวผสมซังข้าว มีน้ำหนักมากถึง 500 กิโลกรัม ท่วงท่าขององค์พระอยู่ในลักษณะปาง “วีระ” หรือปางกล้าหาญ หัตถ์ขวาแสดง “อภัยมุทรา” หรือมุทราที่แสดงการประทานอภัยและปกป้อง หัตถ์ซ้ายวางแนบลำตัวเปิดออก แสดงการประทานพร ปลายจีวรจีบอยู่ระหว่างนิ้วโป้งกับนิ้วชี้ของหัตถ์ซ้าย

มีการประเมินอายุของพระพุทธรูปว่าอยู่ในยุคคุปตะ ในหนังสือ “A history of fine art in India and Ceylon” วินเซนต์ อาเทอร์ สมิธ (Vincent Arthur Smith) นักประวัติศาสตร์ศิลปะชาวไอริช ซึ่งตีพิมพ์เมื่อปี 1911 ระบุว่า พระพุทธรูปถูกสร้างราวปี 400 แต่ต่อมานักวิชาการพิจารณาอายุกันใหม่ ประเมินว่าน่าจะสร้างราวปี 800 ขณะที่ผลจากการตรวจอายุด้วยคาร์บอนพบว่าพระพุทธรูปมีอายุราวปี 600-650

(https://www.silpa-mag.com/wp-content/uploads/2023/08/The_Sultanganj_Buddha-620x1024.jpg)
พระพุทธรูปสุลตานคัญช์ (The Sultanganj Buddha) (ภาพจาก Birmingham Museums)

ปัจจุบัน พระพุทธรูปสุลตานคัญช์ จัดแสดงอยู่ในโซนจัดแสดงที่เรียกว่า “Faith in Birmingham” ในพิพิธภัณฑ์และหอศิลป์เบอร์มิงแฮม (Birmingham Museum & Art Gallery) ประเทศอังกฤษ โดยระบุอายุไว้ที่ปี 500-700

พระพุทธรูปสุลต่านคัญช์คือตัวอย่างสำคัญของานศิลปกรรมแบบ ศิลปะคุปตะ ที่มีความงดงามและมีชื่อเสียง ศิลปะแบบคุปตะได้รับอิทธิพลจากกรีกและเปอร์เซียที่แผ่เข้ามาในอินเดียผ่านเส้นทางการค้าและอิทธิพลของชาวตะวันตก ตั้งแต่ยุคสมัยแห่งการพิชิตของพระเจ้าอเล็กซานเดอร์มหาราช

สำหรับพุทธลักษณะในทางพุทธศิลป์ องค์พระพุทธรูปสื่อถึงความสงบและการหลุดพ้นทางจิตวิญญาณจากทางโลกเช่นเดียวกับพระพุทธรูปศิลปะแบบอื่น ๆ ความโดดเด่นของพระพุทธรูปสุลต่านคัญช์คือ ผ้าสังฆาฏิ (ผ้าไตรจีวร) ที่แนบกับพระวรกายจนแทบมองไม่เห็น แต่มีรอยผ้าพับเป็นริ้วคล้ายเชือก ประกอบกับวัสดุที่เป็นทองแดง มีความมันวาว ทำให้พระวรกายขององค์พระดูชุ่มฉ่ำตลอดเวลา

พระพุทธรูปสุลตานคัญช์ ถูกค้นพบเมื่อปี 1862 ระหว่างการก่อสร้างรถไฟสายตะวันออกของอินเดีย ที่เมืองสุลตานคัญช์ รัฐพิหาร อี. บี. แฮร์ริส (E. B. Harris) วิศวกรทางรถไฟคือผู้ค้นพบพระพุทธรูปดังกล่าว ระหว่างสำรวจซากปรักหักพังของโบราณสถานใกล้ ๆ สถานีรถไฟสุลตานคัญช์ บริเวณนั้นเคยเป็นพุทธสถานขนาดใหญ่มาก่อน เขาตีพิมพ์รายละเอียดเกี่ยวกับการค้นพบนี้พร้อมภาพถ่ายและแบบแปลนของโบราณสถาน-โบราณวัตถุบริเวณนั้น เขาบรรยายว่า พบพระบาทขวาของพระพุทธรูป ณ ความลึก 10 ฟุตจากผิวดิน

(https://www.silpa-mag.com/wp-content/uploads/2023/08/Sultanganj_Buddha_found.jpg)
อี. บี. แฮริส ถ่ายคู่กับพระพุทธรูปสุลตานคัญช์, ราวปี 1861-1862 (ภาพจาก Wikimedia Commons)

หลังทำการขุดพระพุทธรูปขึ้นมาจากดิน พระพุทธรูปสุลตานคัญช์เกือบถูกส่งไปหลอมเอาทองแดงในโรงหลอมโลหะที่อยู่ใกล้เคียงแล้ว แต่ปลายทางถูกเปลี่ยนไปยังเมืองเบอร์มิงแฮม ประเทศอังกฤษ เพราะมีผู้ผลิตโลหะและอดีตนายกเทศมนตรีเมืองเบอร์มิงแฮมชื่อ ซามูเอล ธอร์นทัน (Samuel Thornton) ทราบข่าวการค้นพบ และขอซื้อพระพุทธรูปด้วยราคา 200 ปอนด์ พร้อมรับผิดชอบค่าขนส่งทั้งหมด

ซามูเอล ธอร์นทัน เสนอพระพุทธรูปนี้กับสภาเมืองเพื่อนำไปจัดแสดงในหอศิลป์ ซึ่งขณะนั้นเพิ่งมีการเสนอแผนก่อสร้างภายในปี 1864 พระพุทธรูปสุลตานคัญช์จึงกลายเป็นงานชิ้นแรกของหอศิลป์ตั้งแต่อาคารจัดแสดงยังไม่สร้างด้วยซ้ำ

พิพิธภัณฑ์และหอศิลป์เบอร์มิงแฮมยังเป็นสถานที่จัดแสดงประติมากรรมทางศาสนาทั้ง พุทธ เชน และพราหมณ์-ฮินดู 3 ศาสนาสำคัญของโลกที่มีถิ่นกำเนิดในอินเดีย โดยมี พระพุทธูปสุลตานคัญช์ จัดแสดงในฐานะพระเอกของพิพิธภัณฑ์แห่งนี้อย่างเป็นทางการเมื่อปี 1867 และนับเป็นเป็นสมบัติชิ้นสำคัญที่สุดของพิพิธภัณฑ์และหอศิลป์เบอร์มิงแฮมเลยก็ว่าได้

อ่านเพิ่มเติม :-

    • อัฟกานิสถาน แหล่งผลิต “พระพุทธรูป” องค์แรกในโลก (https://www.silpa-mag.com/history/article_32144)
    • พระพุทธรูปชุดแรกในโลก ศิลปะคันธาระ ทำไมหน้าตาเป็น “ฝรั่ง” (https://www.silpa-mag.com/history/article_59471)
    • นิมิตอัศจรรย์ “หยก” ใหญ่ที่สุดในโลกจากแคนาดา สู่พระพุทธรูปหยกวัดธรรมมงคลฯ (https://www.silpa-mag.com/culture/article_111127)

---

อ้างอิง :-
- BBC. The Sultanganj Buddha. Retrieved August 18, 2023. From https://www.bbc.co.uk/birmingham/content/articles/2006/05/10/sultanganj_buddha_feature.shtml (https://www.bbc.co.uk/birmingham/content/articles/2006/05/10/sultanganj_buddha_feature.shtml)
- MAP Academy. Sultanganj Buddha. Retrieved August 18, 2023. From https://mapacademy.io/article/sultanganj-buddha/ (https://mapacademy.io/article/sultanganj-buddha/)
- Smith, Vincent Arthur, Archive.org. A history of fine art in India and Ceylon, from the earliest times to the present day. Retrieved August 18, 2023. From https://archive.org/details/historyoffineart00smit/mode/2up (https://archive.org/details/historyoffineart00smit/mode/2up)

ขอขอบคุณ :-
ผู้เขียน : กองบรรณาธิการศิลปวัฒนธรรม
เผยแพร่ : วันศุกร์ที่ 18 สิงหาคม พ.ศ.2566
เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรก : เมื่อ 18 สิงหาคม 2566
website : https://www.silpa-mag.com/culture/article_115281 (https://www.silpa-mag.com/culture/article_115281)