สนง.ส่งเสริมพระกรรมฐาน

.
(https://www.silpa-mag.com/wp-content/uploads/2024/10/Cover-photo-Phu-696x364.jpg)
หุ่นขี้ผึ้งสุนทรภู่ ที่พิพิธภัณฑ์หุ่นขี้ผึ้งไทย จังหวัดนครปฐม


ฤๅ “นิราศเมืองแกลง” เกิดจากสุนทรภู่เดินทางไปทำ “ราชการลับ”.?

“นิราศเมืองแกลง” ของสุนทรภู่ เล่าเรื่องราวการเดินทางไปหาบิดาที่เมืองแกลง จังหวัดระยอง ของสุนทรภู่ และเป็นไปได้ว่า นี่อาจเป็นส่วนหนึ่งในภารกิจ “ราชการลับ” ของราชสำนัก

นิราศเมืองแกลงเป็นนิราศคำกลอนความยาว 248 บท แต่งเมื่อราว พ.ศ. 2350 ขณะสุนทรภู่อายุได้ 21 ปี ซึ่งกำลังลอบรักอยู่กับแม่จัน เมื่อความทราบถึงกรมพระราชวังหลังจึงถูกลงโทษจำคุกทั้งสองคน เมื่อพ้นโทษ สุนทรภู่ออกเดินทางไปเยี่ยมบิดาที่บวชอยู่ที่เมืองแกลง และอาจตั้งใจที่จะบวชด้วยเพราะอายุครบบวช ทั้งเพื่อล้างอัปมงคลที่ถูกจองจำ แต่บังเอิญป่วยจึงมิได้บวช

แต่การเดินทางครั้งนี้อาจมี “เบื้องลึก” มากกว่านั้น ข้อสังเกตคือ สุนทรภู่แต่งนิราศเมืองแกลงขึ้นหลังเดินทางกลับกรุงเทพฯ แล้ว มิใช่แต่งขณะเดินทาง

(https://www.silpa-mag.com/wp-content/uploads/2017/06/SU2.jpg)
อนุสาวรีย์สุนทรภู่ ณ ตำบลบ้านกร่ำ อำเภอแกลง จังหวัดระยอง


อนึ่ง นิราศ คือกลอนเพลงยาวเล่าเรื่องการเดินทางอย่างจดหมายเหตุ การเกิดนิราศมาจากระหว่างเดินทาง (โดยมากเป็นทางเรือ) ผู้เดินทางมีเวลาว่างมาก ได้แต่นั่ง ๆ นอน ๆ จนเบื่อหน่าย ประกอบกับความคิดถึงบ้าน คิดถึงคนรัก จึงต้องคิดหาอะไรทำ

ผู้สันทัดในทางวรรณศิลป์จึงแก้เบื่อด้วยการแต่งบทกลอน พรรณนาถึงสิ่งที่เห็นระหว่างทาง สาระสำคัญจึงวนอยู่กับการบอกเล่าบรรยายเส้นทาง สิ่งที่พบเจอ และการคร่ำครวญถึงคนรัก

ดังนั้น การที่สุนทรภู่แต่งนิราศเมืองแกลงหลังเสร็จสิ้นการเดินทาง จึงชวนให้คิดว่า ระหว่างทางคงไม่สู้จะมีเวลาได้แต่งนิราศ จึงมาประพันธ์ขึ้นภายหลัง

อีกประจักษ์พยานคือ เส้นทางจากกรุงเทพฯ ไปเมืองแกลงในสมัยรัชกาลที่ 2 นั้น ต้องบอกว่ายากลำบากนัก ถนนหนทางทุรกันดาร สุนทรภู่ซึ่งเป็นชาวกรุงฯ จึงรู้สึกเข็ดขยาด ถึงกับแต่งกลอนรำพึงรำพันว่า

    “จะกรวดน้ำคว่ำขันจนวันตาย แม้เจ้านายท่านไม่ใช้แล้วไม่มา”

เป็นหลักฐานว่าสุนทรภู่ไม่ได้อยากไปเมืองแกลง แต่ไปเพราะเจ้านายสั่ง แต่ใช้ไปทำอะไรไม่ทราบได้ เพราะไม่ได้ขยายความตรงนี้

ทั้งชวนให้คิดต่อไปว่า หรือแท้จริงสุนทรภู่ไม่รู้จักและไม่เคยไปเมืองแกลงมาก่อนด้วยซ้ำ

(https://www.silpa-mag.com/wp-content/uploads/2020/06/5-666x1024.jpg)
อนุสาวรีย์สุนทรภู่ และพระอภัยมณี ที่บ้านกร่ำ อำเภอแกลง จังหวัดระยอง


เป็นที่เข้าใจด้วยว่า บิดาของสุนทรภู่ “บวชการเมือง” เป็นสมภารเจ้าวัดอยู่ที่บ้านกร่ำ เมืองแกลง การที่สุนทรภู่ไปพบบิดาจึงอาจเป็นส่วนหนึ่งของการปฏิบัติ “ราชการลับ” ให้กรุงเทพฯ

ทั้งนี้ นิราศเมืองแกลงได้แสดงให้เห็นถึงสภาพความเป็นอยู่ของสังคม วัฒนธรรม ขนบธรรมเนียมประเพณี และวิถีการใช้ชีวิตของชุมชนตลอดเส้นทาง ยังไม่รวมการสอดแทรกความรู้เกี่ยวกับธรรมชาติ และคติธรรมอย่างลึกซึ้งของสุนทรภู่ นับเป็นอีกหนึ่งวรรณคดีชิ้นสำคัญของไทย

อ่านเพิ่มเติม :-

    • ตามหา “บ้านสุนทรภู่” กวีเอกรัตนโกสินทร์ ที่เคยอยู่ฝั่งธนฯ (https://www.silpa-mag.com/history/article_87693)
    • ข้างหลัง “พระอภัยมณี” สุนทรภู่ ซ่อนความคิดต้านชาติตะวันตก (https://www.silpa-mag.com/history/article_37011)
    • “สุนทรภู่” เล่าประสบการณ์เห็น “ผี” เจอภูตผีปีศาจมาแล้วแทบทุกชนิด! (https://www.silpa-mag.com/culture/article_90983)





อ้างอิง :-
-สุจิตต์ วงษ์เทศ. (2566). อำนาจของภาษาและวรรณกรรมไทย. กรุงเทพฯ : นาตาแฮก.
-ศ. ดร. รื่นฤทัย สัจจพันธุ์. ลักษณะของนิราศในวรรณคดีสันสกฤต. เอกสารประกอบการเรียนวิชา TH 433 มหาวิทยาลัยราชคำแหง
- นามานุกรมวรรณคดีไทย, ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร. นิราศเมืองแกลง. สืบค้น 22 ตุลาคม 2567. จาก https://thailitdir.sac.or.th/detail.php?meta_id=184 (https://thailitdir.sac.or.th/detail.php?meta_id=184)

ขอขอบคุณ :-
ผู้เขียน : ธนกฤต ก้องเวหา
เผยแพร่ : วันอังคารที่ 22 ตุลาคม พ.ศ.2567
เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรก : เมื่อ 22 ตุลาคม 2567
website : https://www.silpa-mag.com/history/article_141755 (https://www.silpa-mag.com/history/article_141755)