สนง.ส่งเสริมพระกรรมฐาน

.
(https://www.silpa-mag.com/wp-content/uploads/2024/10/Cover-photo-1-2-696x364.png)
หลวงพ่อเพชร วัดท่าหลวง จังหวัดพิจิตร (ภาพจาก http://www.m-culture.in.th (http://www.m-culture.in.th))


ชาวบ้านย้าย “หลวงพ่อเพชรจังหวัดพิจิตร” หนี เหตุทางการเชิญไปไว้แทน “พระพุทธชินราช”

พระพุทธรูปในไทยหลายองค์มีชื่อว่า “หลวงพ่อเพชร” หากที่จะกล่าวนี้คือ “หลวงพ่อเพชรจังหวัดพิจิตร” พระพุทธรูปที่ครั้งหนึ่งทางการคิดจะอัญเชิญไปแทน “พระพุทธชินราช” ที่วัดพระศรีรัตนมหาธาตุ เมืองพิษณุโลก ที่จะไปประดิษฐานเป็นพระประธานที่อุโบสถวัดเบญจมพิตรฯ จนชาวเมืองพิจิตรร่วมใจกันย้ายหลวงพ่อเพชรฯ หนี

@@@@@@@

หลวงพ่อเพชรจังหวัดพิจิตร มาจากไหน.?

หลวงพ่อเพชรฯ มีประวัติว่า สมัยอยุธยาเกิดกบฏจอมทองเมืองเชียงใหม่ กองทัพอยุธยาจึงขึ้นไปปราบปราม ระหว่างทางมีการแวะพักที่เมืองพิจิตร ซึ่งเจ้าเมืองพิจิตรก็ให้การต้อนรับเป็นอย่างดี

ก่อนเดินทัพต่อ เจ้าเมืองพิจิตรกล่าวกับแม่ทัพว่า ถ้าปราบกบฏเรียบร้อยดีแล้ว ขอให้หาพระพุทธรูปงามๆ มาฝากสักองค์หนึ่ง ทางแม่ทัพก็รับปาก

ขากลับหลังปราบกบฏจอมทอง กองทัพอยุธยาก็นำ “หลวงพ่อเพชร” มามอบให้ เจ้าเมืองพิจิตรพร้อมด้วยชาวเมืองจำนวนมาก จึงอัญเชิญ “หลวงพ่อเพชร” มาประดิษฐานที่ วัดนครชุม (เมืองพิจิตรเก่า) ปัจจุบันคือพื้นที่ ตำบลเมืองเก่า อำเภอเมือง จังหวัดพิจิตร

บางกระแสอ้างอิงกับวรรณคดีไทย เรื่องขุนช้าง-ขุนแผน โดยแม่ทัพปราบกบฏจอมทองเมืองเชียงใหม่ครั้งนั้น คือ ขุนแผนกับจมื่นไวยวรนาถผู้เป็นลูกชาย เมื่อยกทัพมาถึงเมืองพิจิตร ได้หยุดพักกองทัพ ด้วยขุนแผนให้ความเคารพนับถือเจ้าเมืองพิจิตรเสมือนบิดาของตน เจ้าเมืองพิจิตรยังฝากว่า เมื่อปราบกบฏเป็นที่เรียบร้อยแล้ว ช่วยหาพระเมืองเหนือมาฝากสัก 1 องค์

“ตำนานเสภา” พระนิพนธ์สมัยสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ในบทเสภาขุนช้าง-ขุนแผน ฉบับหอสมุดแห่งชาติ ว่าด้วยเรื่องขุนช้าง-ขุนแผน ตอนหนึ่งว่า ผู้อัญเชิญองค์หลวงพ่อเพชรจากเมืองเหนือมามอบให้เจ้าเมืองพิจิตรก็คือ ขุนแผน ซึ่งเป็นแม่ทัพฝีมือยอดเยี่ยมของกรุงศรีอยุธยา

(https://www.silpa-mag.com/wp-content/uploads/2024/10/Pet-1.jpg)
หลวงพ่อเพชร จังหวัดพิจิตร


ย้ายหลวงพ่อเพชรฯ

ราวปี 2442 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 โปรดเกล้าฯ ให้สร้าง “วัดเบญจมบพิตรดุสิตวนาราม” ทั้งมีพระราชประสงค์จะอัญเชิญ “พระพุทธชินราช” จากเมืองพิษณุโลกไปประดิษฐานเป็นพระประธานในพระอุโบสถ

รัชกาลที่ 5 จึงมีพระราชกระแสรับสั่งให้สืบหาพระพุทธรูปที่มีลักษณะงดงามอื่นไปประดิษฐานแทนพระพุทธชินราช

เจ้าพระยาสุรสีห์วิศิษฐ์ศักดิ์ (เชย กัลยาณมิตร) สมุหเทศาภิบาลมณฑลพิษณุโลก ทราบว่า “หลวงพ่อเพชรจังหวัดพิจิตร” วัดนครชุม เมืองพิจิตรเก่า มีพุทธลักษณะงดงาม ควรแก่การนำไปแทนพระพุทธชินราช จึงสั่งให้พระยาเทพาธิบดี (อิ่ม) เจ้าเมืองพิจิตร อัญเชิญหลวงพ่อเพชรฯ มาที่เมืองพิษณุโลก

เมื่อชาวเมืองพิจิตรทราบข่าวดังกล่าว ด้วยความเคารพศรัทธาและหวงแหนหลวงพ่อเพชร จึงคิดอ่านวางแผนช่วยกันยกหนีไปซุกซ่อนไว้ในป่า แต่ก็หนีไม่พ้นมือเจ้าหน้าที่ ในที่สุดก็อัญเชิญหลวงพ่อเพชรมาจากเมืองพิจิตรเก่าจนได้ และนำมาพักไว้ที่วัดท่าหลวงเมืองพิจิตรใหม่ เพื่อรอการนำไปเมืองพิษณุโลก

เวลาเดียวกันนั้น เจ้าพระยาสุรสีห์วิศิษฐ์ศักดิ์ (เชย กัลยาณมิตร) นำความกราบบังคมทูลรัชกาลที่ 5 ว่า ชาวเมืองพิษณุโลกหวงแหนพระพุทธชินราช พากันโศกเศร้ากันทั้งเมือง เพราะก่อนหน้าเคยอัญเชิญ “พระพุทธชินสีห์” และ “พระศรีศาสดา” จากเมืองพิษณุโลกไปประดิษฐานที่กรุงเทพฯ

รัชกาลที่ 5 ทรงเห็นใจชาวเมืองพิษณุโลก จึงโปรดเกล้าฯ ให้ระงับการอัญเชิญพระพุทธชินราช โดยให้หล่อพระพุทธชินราชจำลองประดิษฐานในพระอุโบสถวัดเบญจมบพิตรแทน การอัญเชิญ

“หลวงพ่อเพชรฯ” จึงระงับไปด้วย แต่ไม่ได้อัญเชิญหลวงพ่อเพชรฯ กลับไปที่วัดนครชุม หากประดิษฐานที่ วัดท่าหลวง (เมืองพิจิตรใหม่) จนถึงปัจจุบันนี้

(https://www.silpa-mag.com/wp-content/uploads/2020/04/พระพุทธชินราช-e1588121245465.jpg)
ภาพถ่ายพระพุทธชินราช สมัยรัชกาลที่ 5 (ภาพจากสำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติ)


ความงาม “หลวงพ่อเพชร”

หลวงพ่อเพชรจังหวัดพิจิตร เป็นพระพุทธรูปปางมารวิชัย หล่อด้วยโลหะสําริดนั่งขัดสมาธิเพชร ชายสังฆาฏิสั้น เหนือพระอุระ ขนาดหน้าตักกว้าง 2 ศอก 1 คืบ 6 นิ้ว สูง 3 ศอก 3 นิ้ว พระเกศเป็นรูปบัวตูม ประทับนั่งบนฐานรูปบัวคว่ำบัวหงาย

จากข้อมูลต่างๆ สันนิษฐานเบื้องต้นว่า หลวงพ่อเพชรฯ รับอิทธิพลศิลปะของพระพุทธรูปในหลายรูปแบบ เช่น  รับอิทธิพลการสร้างแบบศิลปะล้านนา พระพุทธรูปเชียงแสนสิงห์หนึ่ง มีรัศมีเปลวเหนืออุษณีษะ, นิ้วมืออวบอ้วน ที่เป็นลักษณะเฉพาะ แต่ก็มีซุ้มเรือนแก้วที่เป็นเอกลักษณ์ของศิลปะอยุธยา เพื่อต้องการให้คนทั่วไปมองว่า หลวงพ่อเพชรฯ เป็นพระพุทธรูปเชียงแสนสิงห์หนึ่ง

ผู้ชำนาญการด้านการตรวจพุทธลักษณะขององค์พระปฏิมากรหลายท่านให้ความเห็นตรงกันว่า องค์หลวงพ่อเพชร เป็นพระพุทธรูปสมัยเชียงแสนรุ่นแรก สันนิษฐานว่าสร้างขึ้นระหว่าง พ.ศ. 1160-1800

เมื่อปี 2483 กรมศิลปากรประกาศขึ้นทะเบียนโบราณวัตถุ และยกย่อง “หลวงพ่อเพชรจังหวัดพิจิตร” เป็น 1 ใน 108 องค์พระปฏิมา พระพุทธรูปคู่แผ่นดิน หมวดพระพุทธปฏิมา ศิลปะล้านนา

อ่านเพิ่มเติม :-

    • ทำไม “พระพุทธชินราช” จึงเป็นพระพุทธรูปที่มีการจำลองมากที่สุด? (https://www.silpa-mag.com/culture/article_28003)
    • พระพุทธรูปชุดแรกในโลก ศิลปะคันธาระ ทำไมหน้าตาเป็น “ฝรั่ง” (https://www.silpa-mag.com/history/article_59471)

---

อ้างอิง :-
- ฉลอง สุวรรณโรจน์. “หลวงพ่อเพชร, พระพุทธรูปจังหวัดพิจิตร” ใน, สารานุกรมวัฒนธรรมไทย ภาคกลาง, มูลนิธิสารานุกรมวัฒนธรรมไทย ธนาคารไทยพาณิชย์ จัดพิมพ์เนื่องในโอกาส พระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรรษา 6 รอบ 5 ธันวาคม 2552.
- ไม่ระบุชื่อผู้เขียน. “หลวงพ่อเพชร พระพุทธรูปประจำจังหวัดพิจิตร” ใน http://www.m-culture.in.th (http://www.m-culture.in.th)
- กองบรรณาธิการข่าวสด. ไหว้พระประธาน 77 จังหวัด , สำนักพิมพ์มติชน 2557.

ขอขอบคุณ :-
ผู้เขียน : วิภา จิรภาไพศาล
เผยแพร่ : วันพฤหัสที่ 24 ตุลาคม พ.ศ.2567
เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรก : เมื่อ 24 ตุลาคม 2567
website : https://www.silpa-mag.com/history/article_141856 (https://www.silpa-mag.com/history/article_141856)