สนง.ส่งเสริมพระกรรมฐาน

.
(https://www.wordyguru.com/images/word/thai-metaphorical/ช้างสาร-งูเห่า-ข้าเก่า-เมียรัก-8197.png?v=2025-02-23T04:19:53Z)


ช้างสาร งูเห่า ข้าเก่า เมียรัก

ใจความสำคัญ

• หมายถึง สิ่งที่ไม่น่าไว้วางใจ เพราะรู้ตื้นหนาบางของเราเป็นอย่างดี

• คนเรานะ ต่อให้รักกันแค่ไหน ยามที่ผิดใจก็กลายเป็นศัตรูได้หมด เหมือนที่โบราณว่า ช้างสาร งูเห่า ข้าเก่า เมียรัก อย่าได้ไว้ใจ

---

 :96:

ประเภทสำนวน

"ช้างสาร งูเห่า ข้าเก่า เมียรัก" จัดว่าเป็น คำพังเพย เพราะว่า เป็นข้อความเปรียบเทียบที่มีความหมายแฝงต้องตีความเพิ่มเติม ไม่ได้ให้คำสอนโดยตรงเหมือนสุภาษิต แต่เป็นการเปรียบเปรยถึงสิ่งที่ไว้ใจไม่ได้ ความหมายไม่สมบูรณ์ในตัวเอง ต้องตีความต่อ คำพังเพยนี้เปรียบเทียบสิ่งต่างๆ ที่อาจเป็นอันตรายแก่ผู้ที่ไว้วางใจ ไม่ระวัง

ที่มาและแนวคิดเบื้องหลัง

สำนวนนี้เปรียบเทียบสิ่งที่อันตรายและไว้วางใจไม่ได้ไว้ 4 อย่าง คือ
    'ช้างสาร' (ช้างตกมัน) ซึ่งอาจทำร้ายคนได้ แม้เคยเชื่อง
    'งูเห่า' ซึ่งมีพิษร้ายแรง
    'ข้าเก่า' หรือคนรับใช้เก่าที่อาจไม่จงรักภักดีเหมือนเดิม และ
    'เมียรัก' ที่อาจเปลี่ยนใจหรือแสดงอารมณ์รุนแรงได้

สิ่งเหล่านี้แม้ดูเหมือนใกล้ชิดหรือคุ้นเคย แต่ก็มีโอกาสก่อให้เกิดอันตรายได้เสมอ สะท้อนแนวคิดของสังคมโบราณที่เตือนให้ระวังภัยจากสิ่งใกล้ตัว

@@@@@@@

ตัวอย่างการใช้สำนวน "ช้างสาร งูเห่า ข้าเก่า เมียรัก" ในประโยค

    • ผู้เฒ่าที่บ้านมักเตือนลูกหลานเสมอว่า 'ช้างสาร งูเห่า ข้าเก่า เมียรัก' ล้วนเป็นสิ่งที่ต้องระวังตัวและไม่ควรไว้วางใจจนเกินไป

    • แม้จะอยู่ด้วยกันมานาน แต่ต้องไม่ประมาท เพราะช้างสาร งูเห่า ข้าเก่า เมียรัก คือสิ่งที่คาดเดาไม่ได้และอาจเป็นอันตรายได้ทุกเมื่อ

    • อย่าเพิ่งไว้ใจเสียทีเดียว จำไว้ว่า ช้างสาร งูเห่า ข้าเก่า เมียรัก อาจทำร้ายเราได้เสมอหากเราไม่ระวัง

    • คุณตาเตือนหลานชายที่จะแต่งงานว่า ช้างสาร งูเห่า ข้าเก่า เมียรัก อย่าไว้ใจให้มากจนลืมระวังตัว

(http://www.wordyguru.com/images/word/thai-metaphorical/ช้างสาร-งูเห่า-ข้าเก่า-เมียรัก-267029.png?v=2022-12-17T23:15:47Z) 


สรุปและทบทวนเรื่อง สำนวน สุภาษิต และคำพังเพย

สุภาษิต และคำพังเพย จัดเป็น "สำนวน" ด้วยกันทั้งคู่ เพราะมีความหมายในเชิงเปรียบเทียบ และเป็นถ้อยคำที่ใช้สืบเนื่องกันมานาน

สุภาษิต เป็นถ้อยคำที่มักใช้คำสั้น ๆ กะทัดรัดแต่มีความหมายลึกซึ้ง มีสัมผัสคล้องจอง ส่วนใหญ่สุภาษิตที่ใช้ในสังคมไทยมักมีที่มาจากคำสอนทางพุทธศาสนา

คำพังเพย เป็นถ้อยคำที่ให้ข้อคิด โดยกล่าวถึงพฤติกรรมหรือธรรมชาติรอบตัว ส่วนมากมักเป็นถ้อยคำที่เป็นข้อสรุปการกระทำหรือพฤติกรรมทั่วไป อาจมีที่มาจากนิทาน ตำนาน วรรณคดี

@@@@@@@

อธิบายเพิ่มเติม

คำพังเพย หมายถึง ถ้อยคำหรือข้อความที่กล่าวเป็นกลาง ๆ เพื่อให้ตีความเข้ากับเรื่อง มีความหมายแฝงอยู่ อาจเป็นคำที่ใช้สื่อในทางเปรียบเปรย หรือในทำนองเสียดสี เช่น กระต่ายตื่นตูม เสียน้อยเสียยากเสียมากเสียง่าย

สำนวนไทย หมายถึง ถ้อยคำ กลุ่มคำ หรือประโยคที่ไม่ได้แปลความหมายตรง ๆ แต่มีความหมายเชิงเปรียบเทียบแฝงอยู่ เช่น สอนจระเข้ให้ว่ายนํ้า รำไม่ดีโทษปี่โทษกลอง

คำสุภาษิต หรือ สำนวนสุภาษิต คือ คำในภาษาไทยที่ใช้ในการสื่อสารเชิงเปรียบเทียบอุปมาอุปมัย มักมีความหมายในการตักเตือนสั่งสอนในทางบวก มีความหมายที่ดี เช่น รักยาวให้บั่นรักสั้นให้ต่อ น้ำเชี่ยวอย่าขวางเรือ



ขอบคุณที่มา : https://www.wordyguru.com/a/คำพังเพย/q/ช้างสารงูเห่าข้าเก่าเมียรัก (https://www.wordyguru.com/a/คำพังเพย/q/ช้างสารงูเห่าข้าเก่าเมียรัก)

---

(https://www.madchima.org/forum/gallery/2_02_09_25_11_17_20.jpeg) 


สำนวน สุภาษิต คำพังเพย

สุภาษิต หมายถึง ถ้อยคำที่สั่งสอนหรือห้ามโดยตรง มีคำเปรียบเทียบบ้างไม่มีบ้าง เช่น คบคนให้ดูหน้า ซื้อผ้าให้ดูเนื้อ, อย่าถือคนบ้า อย่าว่าคนเมา, น้ำเชี่ยว อย่าขวางเรือ

คำพังเพย หมายถึง ถ้อยคำที่แสดงความจริง ไม่ได้สอนโดยตรง อาจจะเป็นคำพังเพยแท้ก็ได้ เป็นสำนวนก็ได้ เป็นคำขวัญก็ได้ คำพังเพยแท้เช่น มีเงินเขานับว่าน้อง มีทองเขานับว่าพี่, ยากเงิน จนทอง พี่น้องไม่มี, มีเงินทอง พูดจาได้ มีไม้ไร่ ปลูกเรือนงาม, รู้แล้วพูดไปสองไพเบี้ย รู้แล้วนิ่งเสียตำลึงทอง

สำนวน มักเป็นคำเปรียบเทียบ คือให้นำความเป็นไปของสิ่งนั้นๆ มาเปรียบเทียบกับความประพฤติของคน เช่นคำว่า ขิงก็รา ข่าก็แรง, ปลาร้าเค็ม มะเขือขื่น, ตัวเท่าเสา เงาท่ากระท่อม, น้ำร้อนปลาเป็น น้ำเย็นปลาตาย

คำขวัญ มักเป็นคำปลอบขวัญหรือปลุกใจให้มุ่งมั่น เช่นคำว่า กรุงศรีอยุธยายังไม่สิ้นคนดี (หมายถึงเมืองไทยยังไม่สิ้นคนดี) ชาติเสือต้องไว้ลาย ชาติชายต้องไว้ชื่อ, ช้าๆ ได้พร้าเล่มงาม


ขอบคุณที่มา : https://www.baanjomyut.com/library_2/idioms_proverbs_aphorism/ (https://www.baanjomyut.com/library_2/idioms_proverbs_aphorism/)

.
(https://www.madchima.org/forum/gallery/2_02_09_25_11_16_41.jpeg)


ช้างสาร งูเห่า ข้าเก่า เมียรัก

ความหมาย : สำนวนสุภาษิตนี้หมายถึง บรรดาสิ่งไม่น่าไว้วางใจ ซึ่งอาจนำภัยมาสู่ชีวิตตน

สำนวนที่คล้ายคลึงกัน : เผ่ากษัตริย์เพลิงงูอย่าดูถูกว่าน้อย

ที่มาของสำนวน : ช้างสารและงูเห่า เป็นสัตว์เดรัจฉานมีนิสัยดุร้ายไว้ใจไม่ได้ ส่วนข้าเก่าและเมียรัก เป็นบุคคลที่ใกล้ชิด ย่อมรู้เรื่องราวและความลับของเราหมด บุคคลประเภทนี้ ถ้ากลับกลายเป็นศัตรูแล้วจะเป็นศัตรูที่ร้ายที่สุด ดังนั้นจึงไม่ควรไว้วางใจจนเกินไป

ตัวอย่างประโยคและการนำไปใช้งาน : ในสมัยโบราณเชื่อกันว่าให้ระวังช้างเพราะเวลามันโกรธจะใช้งวงและงาฟาดฟัน งูเห่าเป็นอสรพิษร้ายที่มีพิษทำให้สัตว์ที่โดนกัดถึงแก่ชีวิตได้ ข้าเก่าหรือบริวารอาจนำโจรเข้าบ้านเพราะรู้ช่องทางเข้าออกเป็นอย่างดี ส่วนเมียรักอาจทำให้ถึงแก่ชีวิตได้โดยที่ไม่ระวังเพราะถือเป็นคนใกล้ชิด



ขอขอบคุณ :-
ที่มาของข้อมูล : แหล่งรวมสำนวน สุภาษิต คำพังเพย. แหล่งรวมสำนวน สุภาษิต คำพังเพย – ช้างสารงูเห่า ข้าเก่าเมียรัก
website : https://www.facebook.com/photo.php?fbid=119547843934554&id=103598705529468&set=a.106467971909208 (https://www.facebook.com/photo.php?fbid=119547843934554&id=103598705529468&set=a.106467971909208)

---

(https://www.madchima.org/forum/gallery/2_02_09_25_11_17_00.jpeg)


คำโคลงโลกนิติฉบับถอดความ โดย ดร.ทองย้อย แสงสินชัย

๔๐๑. ช้างสาร หกศอกไซร้ เสียงา
     
      ช้างสาร หกศอกไซร้    เสียงา
     งูเห่า กลายเป็นปลา      อย่าต้อง
     ข้าเก่า เกิดแต่ตา         ตนปู่ ก็ดี
     เมียรัก อยู่ร่วมห้อง       อย่าไว้วางใจ

คำแปลศัพท์

ช้างสารหกศอก – ช้างใหญ่สูงหกศอก
เสียงา – งาหัก
กลายเป็นปลา – ทำเชื่องช้า,ไม่ดุร้าย มีลักษณะเหมือนปลาช่อน(หัวงูเห่ากับหัวปลาช่อนมีลักษณะคล้ายกัน)
อย่าต้อง – อย่าแตะต้อง, อย่าจับต้อง
ข้าเก่า – คนใช้ดั้งเดิม
เกิดแต่ตาตนปู่ - ที่มีมาตั้งแต่ปู่ตาของตน

ถอดความ

ช้างสารสูงหกศอก แม้ว่างาจะหักหาย
งูเห่าแม้จะกลาย คล้ายปลาช่อนอย่าช้อนจับ
ข้าเก่าแม้เคยขอรับๆ มาแต่ครั้งปู่ย่า
เมียรักนอนร่วมเคหา เหล่านี้อย่าไว้วางใจ



ขอขอบคุณ :-
ภาพจาก : Facebook คำคม นักเลง แรง เจ็บ โดนใจ
ที่มา : Lokaniti and its Paraphrase : คำโคลงโลกนิติฉบับถอดความ โดย ดร.ทองย้อย แสงสินชัย
Wednesday, August 31, 2011 | Posted by gold55 at 6:08 PM
website : https://lokaniti-and-its-paraphrase.blogspot.com/2011/08/blog-post_4320.html (https://lokaniti-and-its-paraphrase.blogspot.com/2011/08/blog-post_4320.html)

---

 :96: :96: :96:

สำนวนนี้ยัง ปรากฏอยู่ใน บทละครนอกเรื่องคาวี พระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระพระพุทธเลิศหล้านภาลัย

     อันเชื้อชาติช้างสารแลงูเห่า     
     ข้าเก่าเมียรักอย่าวางจิตต์
     ทั้งสี่อย่างมักล้างเอาชีวิต     
     เจ้าไม่จำทำผิดจึงบรรลัย


ขอบคุณ : https://www.reurnthai.com/index.php?topic=6725.0 (https://www.reurnthai.com/index.php?topic=6725.0)