สนง.ส่งเสริมพระกรรมฐาน

.
(https://www.silpa-mag.com/wp-content/uploads/2024/12/Cover-4-696x364.jpg)
ภาพลายเส้นวัดพระศรีรัตนศาสดาราม หรือ "วัดพระแก้ว" (ภาพจากท้องถิ่นสยามยุคพระพุทธเจ้าหลวง)


“ทรงผนวชวัดพระแก้ว” ธรรมเนียมนี้เริ่มที่เจ้านายพระองค์ใด.? เป็นพระองค์แรก

วัดพระศรีรัตนศาสดาราม หรือ วัดพระแก้ว ตั้งอยู่ภายในพระบรมมหาราชวัง แม้จะไม่มีพระภิกษุประจำพรรษา แต่ก็ถือเป็นประเพณีมาตั้งแต่สร้างกรุงว่า เจ้านายชั้นสูงจะต้อง “ทรงผนวชวัดพระแก้ว” จากนั้นเสด็จประทับที่วัดอื่นๆ ต่อไป

พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สร้างวัดพระแก้วขึ้นพร้อมกับการสร้างพระบรมมหาราชวัง การก่อสร้างแล้วเสร็จใน พ.ศ. 2327 จึงโปรดให้อัญเชิญ “พระแก้วมรกต” จากพระราชวังเดิมฟากตะวันตกลงเรือพระที่นั่งมายังพระอารามที่สร้างใหม่ พระราชทานนามว่า “วัดพระศรีรัตนศาสดาราม”

(https://www.silpa-mag.com/wp-content/uploads/2020/12/วัดพระแก้ว-วัดพระศรีรัตนศาสดาราม.jpg)
“วัดพระแก้ว” หรือ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม (ภาพจากหนังสือ พระราชพิธีบรมราชาภิเษก)


ส่วนเจ้านายพระองค์แรกที่ “ทรงผนวชวัดพระแก้ว” คือ สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงอิศรสุนทร หรือ พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย เมื่อ พ.ศ. 2331

คราวนั้น พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ 1 บันทึกว่า

“สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอพระองค์ใหญ่ เจ้าฟ้ากรมหลวงอิศรสุนทร พระชนมายุได้ 21 พรรษา ควรจะทรงบรรพชาอุปสมบท และสมเด็จพระเจ้าหลานเธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงนรินทร์รณเรศ เจ้าฟ้ากรมหลวงเทพหริรักษ์ ทั้ง 2 พระองค์ พระชนมายุเกินอุปสมบทแล้ว ยังหาได้ทรงผนวชเป็นพระภิกษุไม่ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว จึงทรงพระกรุณาโปรดอนุญาตให้ทรงออกผนวช

ครั้น ณ วันอาทิตย์ เดือน 8 ขึ้น 1 ค่ำ เวลาเช้า 3 โมง พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และสมเด็จพระอนุชาธิราช กรมพระราชวังบวรฯ ก็เสด็จพระราชดำเนิน ณ พระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม พร้อมด้วยพระสงฆ์ราชาคณะและราชวงศานุวงศ์ท้าวพระยามุขมนตรีทั้งหลาย…” (จัดย่อหน้าใหม่โดยผู้เขียน)

(https://www.silpa-mag.com/wp-content/uploads/2024/01/King_Buddha_Loetla_Nabhalai.jpg)
รัชกาลที่ 2 (ภาพจาก : wikicommon)


ภายหลังบรรดาเจ้านายที่เป็นเจ้าฟ้า, พระองค์เจ้า, หม่อมเจ้า ทั้งวังหลวงและวังหน้า ต้องทรงผนวชที่วัดพระแก้วทั้งสิ้น จนถือกันว่า ถ้าเจ้านายองค์ใดไม่ได้ทรงผนวชที่วัดพระแก้ว ย่อมเป็นคนที่เสียคนหรือจะเสียคนต่อไป

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระราชนิพนธ์ไว้ในเรื่อง “พระราชพิธีสิบสองเดือน” ตอนหนึ่งว่า พระบาทสมเด็จพระจอมกล้าเจ้าอยู่หัวทรงถือจนชั้นบวชเณร ด้วยมีเหตุเกิดขึ้นกับ หม่อมเจ้าสถิตย์เสถียร (พระโอรสในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นวิษณุนาถนิภาธร และเป็นพระราชนัดดาในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว)

เมื่อหม่อมเจ้าสถิตย์เสถียรมีพระชันษาครบปีที่จะบวชเณรในปีที่พระราชทานเพลิงพระศพกรมหมื่นวิษณุนาถนิภาธร จึงโปรดให้ออกไปทรงผนวชเณรที่พระเมรุอย่างบวชหน้าศพ ครั้นเมื่อหม่อมเจ้าสถิตย์เสถียรเสียจิตไป ก็รับสั่งพาโลว่าเพราะไม่ได้บวชที่วัดพระแก้ว

อ่านเพิ่มเติม :-

    • บรรพชาอุปสมบท ทางเลือกที่ช่วยเจ้านายหลายพระองค์ “รอด” (https://www.silpa-mag.com/history/article_146051)
    • ตามรอยพระแก้วมรกต มี “วัดพระแก้ว” หรือที่ประดิษฐานพระแก้วมรกต อยู่ไหนบ้าง?  (https://www.silpa-mag.com/history/article_143479)




ขอขอบคุณ :-
ผู้เขียน : วิภา จิรภาไพศาล
เผยแพร่ : วันอาทิตย์ที่ 23 พฤศจิกายน พ.ศ.2568
เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 17 มกราคม 2568
website : https://www.silpa-mag.com/history/article_146667 (https://www.silpa-mag.com/history/article_146667)

อ้างอิง :-
- เจ้าพระยาทิพากรวงศ์ (ขำ บุนนาค). พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ 1, กองวรรณคดีและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร พ.ศ. 2531.
- ส.พลายน้อย. เล่าเรื่องบางกอก อนุสรณ์งานประชุมเพลิงศพ นางชัยประชา (สรวล สุนทโรทัย) ณ เมรุวัดเทพศิรินทราวาส วันเสาร์ที่ 24 กันยายน พ.ศ. 2520.