พิมพ์

[raponsan]

พิธีแรกนาขวัญของราชสำนักรัฐสุพรรณภูมิ (ร่วมยุครัฐละโว้-อโยธยา) ราวหลัง พ.ศ. 1800 (เศษภาชนะดินเผามีลายประทับรูปบุคคล คันไถ และวัว จากเตาเผาบ้านบางปูน ต. พิหารแดง อ. เมืองฯ จ. สุพรรณบุรี)



จรดพระนังคัล แรกนาขวัญ

เดือนหกเริ่มเข้าฤดูการผลิตใหม่ เพราะฝนเริ่มตกแล้ว ถึงเวลาต้องเตรียมเครื่องมือทำไร่ไถนา ที่สำคัญก็คือต้องทำพิธีแรกนา หรือนาแรก ทางอีสานเรียกนาตาแฮก ในทวาทศมาส (โคลงดั้น) เอกสารยุคต้นกรุงศรีอยุธยา พรรณนาฤดูเดือนหก (ไพศาขย) เริ่มมีฝนตกแล้วว่า “ฤดูไพศาขยสร้อง ฝนสวรรค์” ต่อจากนี้ไปจะมีพิธีแรกนาขวัญ

 

แรกนาขวัญชุมชนหมู่บ้านทุกแห่งจะมีธงปักและผูกคันไถปลิวไปตามลมทุกหนทุกแห่ง ทวาทศมาส (โคลงดั้น) พรรณนาว่า
    ๏ เดือนหกเรียมไห้ร่ำ ฤๅวาย ยามย่อมชนบทถือ ท่องหล้า ธงธวัชโบกโบยปลาย งอนง่า คิดว่ากรกวักข้า แล่นตาม ฯ
    ๏ ทันธงบใช่น้อง เรียมทรุด หิวคระหนรนกาม พรั่นกว้า ธวัชงอนโบกโบยสุด ลิ่วลี่ กรใช่กรหน้าหน้า ใช่น้องนาไถ ฯ

จนถึงปลายกรุงศรีอยุธยาก็ยังมีพรรณนาแรกนาขวัญไว้ในนิราศธารโศกของเจ้าฟ้า ธรรมาธิเบศร์ (กุ้ง) ว่า
    ๏ เดือนหกสรกฝนสวรรค์ จรดนังคัลตามพิธี แรกนาเข้าธรณี พี่ดูเจ้าเปล่าใจหาย
    ๏ เดือนหกตกครั่นครื้น ฝนสวรรค์ พิธีจรดนังคัล ก่อเกล้า แรกนาจอมไอศวรรย์ กรุงเทพ พี่แลบเห็นเจ้า เปล่าแล้วใจหาย

 

จรดนังคัล เป็นคำเขมร แปลว่า จรดผาลไถนา (นังคัล คือ ผาลไถนา) หมายถึงไถนาครั้งแรก อีสานเรียกนาตาแฮก ภาคกลางเรียกแรกนาขวัญ

พิธีแรกนาขวัญ แถวขบวนของพระยาแรกนาขณะทำพิธีแรกนาที่ท้องสนามหลวง (ภาพจากหอจดหมายเหตุแห่งชาติ)

ผู้เขียน : สุจิตต์ วงษ์เทศ
ที่มา : มติชนออนไลน์
เผยแพร่ : 8 พ.ค. 59
ขอบคุณภาพและบทความจาก
http://www.matichon.co.th/news/129082