พิมพ์

[raponsan]

ไม่มีสาดน้ำ สงกรานต์ยุคอยุธยา

สงกรานต์ ยุคอยุธยา ตั้งแต่ต้นจนปลาย ไม่มีสาดน้ำ และเป็นพิธีพราหมณ์ที่รับรู้เฉพาะคนชั้นสูงในราชสำนัก ส่วนสามัญชนไม่รู้จัก

     ความรับรู้ของคนชั้นสูงเรื่องสงกรานต์ มีอย่างน้อย 2 ลักษณะ ได้แก่
     ยุคต้นอยุธยา รู้จักในแง่สงกรานต์เดือน คือ การย้ายราศี มีทุกเดือน (ปีละ 12 ครั้ง) เฉพาะเดือน 5 เปลี่ยนศักราช ปีละครั้งเดียว เรียกมหาสงกรานต์ (ไม่มีสาดน้ำ) มีเอกสารเก่าอย่างน้อย 3 เล่ม แต่งยุคต้นอยุธยา ราว พ.ศ. 2000 ได้แก่
     (1.) กฎมณเฑียรบาล มีการละเล่นต่างๆ ซึ่งเป็นของมีมาดั้งเดิมในศาสนาผี
     (2.) ทวาทศมาส ว่าด้วยประเพณีพิธีกรรม 12 เดือน
     (3.) พระราชพงศาวดารกรุงเก่า ฉบับหลวงประเสริฐ มีระบุคำว่าสงกรานต์ แต่เป็นสงกรานต์เดือน ซึ่งมีทุกเดือน

     ยุคปลายอยุธยา สงกรานต์เป็นที่รู้จักเฉพาะคนชั้นสูง เพราะเป็นงานพระราชพิธี มีการละเล่นในสนาม (เหมือนยุคต้น) แล้วผนวกเข้าพิธีพุทธไปทำบุญในวัดหลวง แสดงว่าถูกปรับเข้ากับพุทธศาสนาแล้ว ส่วนคนทั่วไปไม่รู้จักสงกรานต์ แต่จะค่อยๆ แพร่ลงสู่ชาวบ้านทีละน้อย กระทั่งกรุงแตกก็เลิกราไปช่วงระยะเวลาหนึ่ง

 

สงกรานต์เริ่มเป็นที่รู้จักทั่วไปในหมู่ราษฎร โดยผ่านพระสงฆ์ช่วงต้นกรุงรัตนโกสินทร์ แสดงว่าประเพณีหลวงเกี่ยวกับสงกรานต์ถูกลดความศักดิ์สิทธิ์ลงสู่ราษฎรเหมือนประเพณีพิธีกรรมอื่นๆ โดยเฉพาะสมัย ร.3 มีจารึกวัดโพธิ์ เล่าตำนานสงกรานต์ เรื่องท้าวกบิลพรหม กับนิราศเดือน ของ เสมียนมี (หมื่นพรหมสมพัตสร) เป็นพยานว่า เอาชื่อสงกรานต์มาครอบไว้เท่านั้น แต่ประเพณีพิธีกรรมเป็นของพื้นเมืองมีอยู่แล้ว คือ สรงน้ำพระพุทธรูป กับรดน้ำขอขมา ผู้เฒ่าผู้แก่ของชุมชน แล้วก็มีการละเล่นต่างๆ ซึ่งไม่ใช่เพิ่งมีเมื่อรับสงกรานต์จากแขกอินเดีย แต่มีมาก่อนนับพันปีมาแล้ว

นับแต่นี้ไป ประเพณีดั้งเดิมเลี้ยงผีขอขมาประจำปีหน้าแล้งก็ได้ชื่อใหม่ว่าสงกรานต์ โดยไม่มีสาดน้ำ เข้าใจว่าหลังยุคล่าอาณานิคมจึงเริ่มมีสาดน้ำ เพื่อต่อรองทางการเมืองแพร่หลายมาจากพม่า

รดน้ำดำหัวผู้เฒ่าผู้แก่

ผู้เขียน : สุจิตต์ วงษ์เทศ
ที่มา : มติชนออนไลน์
เผยแพร่ : 14 เม.ย. 59
ขอบคุณภาพและบทความจาก
http://www.matichon.co.th/news/106083