ภาคิยธรรม ๔ ลักษณะเย หานฐิติวิเสส- นิพฺเพธภาคิยา อิติ
อิเม หิ กุสลาทีนํ ธมฺมานํปิ ปวตฺตเร.
กุศลธรรม เป็นต้น เป็นไปแก่บุคคล ๔ ลักษณะ คือ
๑. หานภาคิย (กุศล, ศีล, สมาธิ, ปัญญา…)
๒. ฐิติภาคิย (กุศล, ศีล, สมาธิ, ปัญญา…)
๓. วิเสสภาคิย (กุศล, ศีล, สมาธิ, ปัญญา…)
๔. นิพเพธภาคิย (กุศล, ศีล, สมาธิ, ปัญญา…)
หานภาคิยกุศล, ฐิติภาคิยกุศล, วิเสสภาคิยกุศล, นิพเพธภาคิยกุศล เช่น
@@@@@@@
กุศล :-
๑) หานภาคิยกุศล – ได้แก่กุศลที่มีส่วนที่จะเสื่อมได้ง่าย เพราะขาดปัญญาประกอบ (กุศลญาณวิปปยุต), ขาดความเชื่อเรื่องกรรม, ผลของกรรม…เป็นต้น มีศรัทธาที่คลอนแคลน ทำกุศลกรรมมีให้ทานเป็นต้น โดยมุ่งหวังเกียติยศชื่อเสียง หรือทำแบบเอาหน้า, ภาวนากันตาย…เท่านั้น
๒) ฐิติภาคิยกุศล – ได้แก่กุศลที่ทรง ๆ คือไม่ก้าวหน้าไปไหน รู้บาป-บุญ,คุณ-โทษ เชื่อในกรรม, ผลของกรรมเป็นต้น…แม้ประกอบด้วยญาณสัมมปยุต แต่ก็ยังเป็นขั้นกามาวจร ฯ
๓) วิเสสภาคิยกุศล – ได้แก่กุศลที่เข้าถึงความเป็นมหัคคตะ คือเป็นรูปวจรกุศล อรูปาวจรกุศล มีความตั้งมั่น ห่างไกลกามธรรมได้…แต่ก็ยังเป็นโลกียะ
๔) นิพเพธภาคิยกุศล – ได้แก่กุศลที่เป็นโลกุตตระ คือมรรคจิต สามารถชำแรกกิเลส ทำลายกิเลสได้เป็นสมุจเฉทปหาณ เป็นกุศลที่พระพุทธเจ้าทรงยกย่องสรรเสริญ…ฯ
ศีล :-
– หานภาคิยศีล เป็นศีลที่อยู่ในฝ่ายที่จะเสื่อมได้ง่าย ได้แก่ผู้ที่ไม่เข้าใจในศีล ในการรักษา ขาดคุณธรรมอันเป็นเครื่องสนับสนุนศีล มี หิริ โอตตัปปะ สติ…เป็นต้น บางครั้งเข้าใจศีสผิด กลายเป็นสีลพตปรามาส…จัดเป็นศีลที่เป็นกามาวจร คือประกอบอยู่ในมหากุศลจิต (บางครั้งก็หมายถึงศีลอันประกอบอยู่ในมหากุศลญาณวิปปยุตจิต คือ ไม่มีปัญญาประกอบ)
– ฐิติภาคิยศีล เป็นศีลที่ยังทรงอยู่ในกามาวจรจิต ที่ผู้ประพฤติปฏิบัติมีความเข้าใจในศีลนั้นพอสมควร มีคุณธรรม คือ หิริ โอตตัปปะ สติ เป็นต้น เข้าสนับสนุน แต่ก็ไม่เจริญก้าวหน้าไปกว่านั้น (บางครั้งก็หมายถึงศีลอันประกอบอยู่ในมหากุศลญาณสัมปยุตจิต)
– วิเสสภาคิยศีล เป็นศีลที่ประกอบอยู่ในรูปาวจร หรือ อรูปาวจรจิต มีความบริสุทธิ์ตั้งมั่น ด้วยอำนาจแห่งมหัคคจิตที่ถึงความเป็นใหญ่และประเสริฐ แต่ยังเป็นโลกียธรรมอยู่.
– นิพเพธภาคิยศีล เป็นศีลที่อยู่ในมรรคจิต ผลจิต คือ วิรตี ๓ ที่ประกอบเป็นมัคคสมังคี สามารถชำแรก กำจัดวีติกกมกิเลสได้เป็นสมุจเฉทปหาณ.
@@@@@@@
หมายเหตุ :- ในคุณธรรมอื่น ๆ คือ
- หานภาคิยสมาธิ, ฐิติภาคิยสมาธิ, วิเสสภาคิยสมาธิ, นิพเพธภาคิยสมาธิ ก็เป็นไปในทำนองเดียวกัน
- หานภาคิยปัญญา, ฐิติภาคิยปัญญา, วิเสสภาคิยปัญญา, นิพเพธภาคิยปัญญา ก็เป็นไปในทำนองเดียวกันThank to :
dhamma.serichon.us/2021/12/04/ภาคิยธรรม-๔-ลักษณะ/ ผู้เขียน : นิติเมธี ,4 ธันวาคม 2021, By admin.
ผู้เขียน
หัวข้อ: ภาคิยธรรม ๔ ลักษณะ (อ่าน 2472 ครั้ง)