ยินดีต้อนรับคุณ, บุคคลทั่วไป กรุณา เข้าสู่ระบบ หรือ ลงทะเบียน

ผู้เขียน หัวข้อ: เหตุให้เกิดความรัก : บุพเพสันนิวาส และ ปัจจุบันหิต  (อ่าน 2941 ครั้ง)

0 สมาชิก และ 1 บุคคลทั่วไป กำลังดูหัวข้อนี้

raponsan

  • มารยิ่งมี บารมียิ่งแก่กล้า
  • ผู้ดูแลบอร์ด
  • โยคาวจรผล
  • ********
  • ผลบุญ: +61/-0
  • ออฟไลน์ ออฟไลน์
  • กระทู้: 29338
  • Respect: +11
    • ดูรายละเอียด
0
.



๗. สาเกตชาดก : เหตุให้เกิดความรัก

[๓๒๓] ข้าแต่พระผู้มีพระภาค เหตุไรหนอ เมื่อบุคคลบางคนในโลกนี้ พอเห็นกันเข้าก็เฉยๆ หัวใจก็เฉย บางคนพอเห็นกันเข้า จิตก็เลื่อมใส.

[๓๒๔] ความรักนั้น ย่อมเกิดขึ้นด้วยเหตุ ๒ ประการ คือ
             ด้วยการอยู่ร่วมกันในกาลก่อน ๑
             ด้วยความเกื้อกูลต่อกันในปัจจุบัน ๑
เหมือนดอกอุบลและชลชาติ เมื่อเกิดในน้ำย่อมเกิดเพราะอาศัยเหตุ ๒ ประการ คือ น้ำและเปือกตม ฉะนั้น.

             จบ สาเกตชาดกที่ ๗.



ขอบคุณที่มา : พระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗ พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๑๙ ขุททกนิกาย ชาดก ภาค ๑
https://84000.org/tipitaka/read/v.php?B=27&A=1839&Z=1847


 :25: :25: :25:

๗. สาเกตชาดก (๒๓๗) : ว่าด้วยทรงปรารภพราหมณ์ชื่อสาเกต

(ภิกษุทั้งหลายทูลถามพระศาสดาว่า)
[๑๗๓] ข้าแต่พระผู้มีพระภาค เหตุใดหนอ เมื่อบุคคลบางคนในโลกนี้ พอพบกันเข้า จิตใจก็เมินเฉย แต่บางคนพอพบกันเข้าเท่านั้น จิตก็เลื่อมใส

(พระศาสดาทรงแสดงเหตุแห่งความรักแก่ภิกษุเหล่านั้นว่า)
[๑๗๔] ความรักนั้นเกิดด้วยสาเหตุ ๒ ประการ คือ
                (๑) ด้วยการอยู่ร่วมกันในชาติปางก่อน
                (๒) ด้วยการเกื้อกูลกันและกันในปัจจุบัน
เหมือนดอกอุบลเกิดในน้ำ(๑-)

                 สาเกตชาดกที่ ๗ จบ



เชิงอรรถ :-
(๑-) เหมือนดอกอุบลเกิดในน้ำ หมายถึง ดอกอุบลและดอกไม้ชนิดอื่นๆ ที่เกิดในน้ำ ต้องอาศัยเหตุ ๒ ประการ
คือ น้ำและเปลือกตม (ขุ.ชา.อ. ๓/๑๗๔/๓๑๔)


ขอบคุณที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๗ หน้า : ๑๑๑
พระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗ พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๑๙ [ฉบับมหาจุฬาฯ] ขุททกนิกาย ชาดก ภาค ๑
https://84000.org/tipitaka/read/m_siri.php?B=27&siri=237


 :25: :25: :25:

๗ สาเกตชาตกํ

[๓๒๓] โก นุ โข ภควา เหตุ  เอกจฺเจ อิธ ปุคฺคเล
          อตีว หทยํ นิพฺพาติ   จิตฺตญฺจาปิ ปสีทติ ฯ

[๓๒๔] ปุพฺเพว สนฺนิวาเสน   ปจฺจุปฺปนฺนหิเตน วา
          เอวนฺตํ ชายเต เปมํ   อุปฺปลํว ยโถทเกติ ฯ

                   สาเกตชาตกํ สตฺตมํ ฯ



ขอบคุณที่มา : พระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗ ภาษาบาลี อักษรไทย
พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๑๙ สุตฺต. ขุ. ชาตกํ (๑): เอก-จตฺตาลีสนิปาตชาตกํ
https://84000.org/tipitaka/pali/pali_item_s.php?book=27&item=323&items=2





อรรถกถา สาเกตชาดก : ว่าด้วยเหตุให้เกิดความรัก

พระศาสดา เมื่อประทับอาศัยเมืองสาเกต ทรงปรารภสาเกตพราหมณ์ ตรัสพระธรรมเทศนานี้ มีคำเริ่มต้นว่า โก นุ โข ภควา เหตุ ดังนี้.

ส่วนเรื่องราวในชาดกนี้ ทั้งที่เป็นอดีตและปัจจุบันกล่าวไว้ในเอกนิบาต ในหนหลังแล้ว.

ก็ในเวลาที่พระตถาคตเสด็จไปสู่วิหาร ภิกษุทั้งหลายทูลถามว่า ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ ชื่อว่า ความรักนี้ตั้งอยู่ได้อย่างไร กล่าวคาถาแรกว่า :-
    "ข้าแต่พระผู้มีพระภาคเจ้า เหตุไรหนอ เมื่อบุคคลบางคนในโลกนี้ พอเห็นกันเข้าก็เฉยๆ หัวใจก็เฉย บางคนพอเห็นกันเข้าก็เลื่อมใส"

เนื้อความแห่งคาถานั้นว่า
อะไรหนอ แลเป็นเหตุให้บุคคลบางคนในโลกนี้ พอเห็นกันเข้าเท่านั้น หัวใจก็สงบนิ่งสนิท คือ เยือกเย็นดังเอาน้ำหอมพันหม้อมารด บางคนไม่สงบ บางคนพอเห็นกันเข้าเท่านั้น ก็มีจิตผ่องใส อ่อนละมุนละไม เยื่อใยต่อกัน ด้วยอำนาจความรัก บางคนก็ไม่เยื่อใยต่อกัน.


@@@@@@@

ลำดับนั้น พระศาสดา เมื่อจะทรงแสดงเหตุแห่งความรักแก่ภิกษุเหล่านั้น จึงตรัสคาถาที่ ๒ ว่า :-             
    ความรักนั้นย่อมเกิดขึ้นด้วยเหตุสองประการ คือ
    ด้วยการอยู่ร่วมกันในกาลก่อน ๑
    ด้วยความเกื้อกูลต่อกันในปัจจุบัน ๑
    เหมือนดอกอุบลเมื่อเกิดในน้ำ ย่อมเกิดเพราะอาศัยเหตุสองประการ คือ น้ำและเปือกตม ฉะนั้น.

เนื้อความแห่งคาถานั้นว่า
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ธรรมดาความรักนี้ย่อมเกิดด้วยเหตุสองประการ คือ ได้เป็นมารดาบิดา ธิดาบุตร พี่น้องชายพี่น้องหญิง สามีภรรยา หรือสหายมิตรกันในภพก่อน เคยอยู่ร่วมที่เคียงกันมา ความรักนั้นย่อมไม่ละ คงติดตามไปแม้ในภพอื่น เพราะการอยู่ร่วมกันในกาลก่อนอย่างหนึ่ง.

อีกอย่างหนึ่ง ความรักนั้นย่อมเกิดเพราะความเกื้อกูลกันในปัจจุบันอันได้ทำในอัตภาพนี้.

ความรักนั้นย่อมเกิดขึ้นด้วยเหตุสองประการฉะนี้ เปรียบเหมือนอุบลในน้ำ ฉะนั้น คือ เหมือนอุบลและบุปผชาติที่เกิดในน้ำต่างๆ เกิดในน้ำ ก็ได้อาศัยเหตุสองอย่าง คือ น้ำและเปือกตม ฉันใด ความรักก็ย่อมเกิดด้วยเหตุสองประการนี้ ฉะนั้น.

พระศาสดาทรงนำพระธรรมเทศนานี้มาแล้ว ทรงประชุมชาดก. พราหมณ์และพราหมณีในครั้งนั้น ได้เป็นชนทั้งสองนี้ในครั้งนี้ ส่วนบุตร คือ เราตถาคต แล.

                              จบ อรรถกถาสาเกตชาดกที่ ๗   




ขอบคุณที่มา : https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=323
ขอบคุณภาพจาก : pinterest
« แก้ไขครั้งสุดท้าย: มิถุนายน 21, 2024, 02:43:15 pm โดย raponsan »
บันทึกการเข้า
ปัญจะมาเร ชิเนนาโถ ปัตโต สัมโพธิมุตตะมัง จตุสัจจัง ปะกาเสติ มหาวีรัง นะมามิหัง ปัญจะมาเร ปลายิงสุ

raponsan

  • มารยิ่งมี บารมียิ่งแก่กล้า
  • ผู้ดูแลบอร์ด
  • โยคาวจรผล
  • ********
  • ผลบุญ: +61/-0
  • ออฟไลน์ ออฟไลน์
  • กระทู้: 29338
  • Respect: +11
    • ดูรายละเอียด
Re: เหตุให้เกิดความรัก : บุพเพสันนิวาส และ ปัจจุบันหิต
« ตอบกลับ #1 เมื่อ: มิถุนายน 21, 2024, 02:34:40 pm »
0
.



บุพเพสันนิวาส (บาลีวันละคำ 241)

"บุพเพสันนิวาส" คำบาลีเขียนแบบไทย อ่านว่า บุบ-เพ-สัน-นิ-วาด
“บุพเพสันนิวาส” เขียนแบบบาลีเป็น “ปุพฺเพสนฺนิวาส” อ่านว่า ปุบ-เพ-สัน-นิ-วา-สะ

     ประกอบด้วย ปุพฺเพ + สนฺนิวาส
    “ปุพฺเพ” แปลว่า ในกาลก่อน, ในชาติปางก่อน
    “สนฺนิวาส” ประกอบด้วย สํ + นิวาส แปลว่า การอยู่ร่วมกัน

“ปุพฺเพสนฺนิวาส–บุพเพสันนิวาส” จึงแปลว่า “การอยู่ร่วมกันในชาติก่อน” หมายถึงเคยเป็นพ่อ แม่ ลูก พี่ น้อง เพื่อน ผัว เมีย ฯลฯ กันมาในอดีตชาติ ในชาตินี้จึงเกิดมาเป็นเช่นนั้นกันอีก

“บุพเพสันนิวาส” ในภาษาไทยเข้าใจกันเฉพาะในความหมายที่ว่า เคยเป็นเนื้อคู่กันในชาติก่อน จึงมาเป็นคู่ครองกันอีกในชาตินี้

@@@@@@@

พระพุทธเจ้าตรัส (สาเกตชาดก ทุกะนิบาต พระไตรปิฎกเล่ม 27 ข้อ 324, พระไตรปิฎกและอรรถกถาแปลชุด 91 เล่ม, เล่มที่ 57 หน้า 457-459) ว่า

    ความรักความเห็นใจกันเกิดได้ด้วยเหตุ 2 ประการ คือ
    บุพเพสันนิวาส = เคยอยู่ร่วมกันในชาติก่อน
    ปัจจุบันหิต = ช่วยเหลือเกื้อกูลกันในชาตินี้
    ดุจบัวบานเหนือน้ำเพราะอาศัยน้ำและเปือกตมฉะนั้น

    :: บุพเพสันนิวาส หมดโอกาสที่จะคิด
    :: แต่ปัจจุบันหิต ยังเป็นสิทธิ์ของเรา





สนฺนิวาส (บาลี-อังกฤษ) การสมาคมกัน, การอยู่ร่วมกัน หรืออยู่ด้วยกัน, การร่วมกัน

บุพเพสันนิวาส (ประมวลศัพท์) การเคยอยู่ร่วมกันในกาลก่อน เช่น เคยเป็นพ่อแม่ลูกพี่น้องเพื่อนผัวเมียกันในภพอดีต (ดู ชาดกที่ ๖๘ และ ๒๓๗ เป็นต้น)

บุพเพนิวาสานุสติญาณ [บุบเพ-] น. ความรู้เป็นเครื่องระลึกได้ถึงขันธ์ที่อาศัยอยู่ในก่อน, การระลึกชาติได้. (ป. ปุพฺเพนิวาสานุสฺสติญาณ).

บุพเพสันนิวาส [บุบเพ-] น. การเคยเป็นเนื้อคู่กัน, การเคยอยู่ร่วมกันในชาติก่อน. (ป. ปุพฺเพสนฺนิวาส).

ปุพฺเพนิวาส ป.(พจนานุกรมศัพท์บาลี) การอยู่ร่วมกันมาก่อน.

@@@@@@@

สาเกตชาดก ทุกนิบาต พระไตรปิฎกเล่ม ๒๗ ข้อ ๓๒๔
    ปุพฺเพว สนฺนิวาเสน     ปจฺจุปฺปนฺนหิเตน วา
    เอวนฺตํ ชายเต เปมํ     อุปฺปลํว ยโถทเก.

พระไตรปิฎกและอรรถกถาแปลชุด ๙๑ เล่ม เล่มที่ ๕๗ หน้า ๔๕๗-๔๕๙
    ความรักนั้นย่อมเกิดขึ้นด้วยเหตุ ๒ ประการ  คือ
    การอยู่ร่วมกันในกาลก่อน ๑
    ความเกื้อกูลต่อกันในปัจจุบัน ๑
    เหมือนอุบลเกิดในน้ำ อาศัยเหตุ ๒ ประการ คือ น้ำและเปือกตมฉะนั้น.

     :25: :25: :25:

    ความรักย่อมเกิดด้วย สองพรรณ
    รักหนึ่งบุพเพสัน- นิวาสสร้าง
    รักสองอนุกูลกัน  เกิดชาติ นี้นา
    ดังดอกอุบลสล้าง เกิดซ้อนกลางสินธุ์





Thank to : https://dhamtara.com/?p=1667
5 มกราคม 2013 | Admin ชมรมธรรมธารา
ดูโพสในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย

.



พจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์ สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (ป.อ. ปยุตฺโต)

บุพเพสันนิวาส การเคยอยู่ร่วมกันในกาลก่อน เช่น เคยเป็นพ่อแม่ลูกพี่น้องเพื่อนผัวเมียกันในภพอดีต
       (ดู ชาดกที่ ๖๘ และ ๒๓๗ เป็นต้น)




ที่มา : พจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์ สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (ป.อ. ปยุตฺโต)
http://84000.org/tipitaka/dic/v_seek.php?text=บุพเพสันนิวาส
http://84000.org/tipitaka/dic/v_seek.php?text=%BA%D8%BE%E0%BE%CA%D1%B9%B9%D4%C7%D2%CA


 :96: :96: :96:

สำนักงานราชบัณฑิตยสภา : บุพเพสันนิวาส (๒๔ กรกฎาคม ๒๕๕๑)

บุพเพสันนิวาส เป็นคำที่รับมาจากภาษาบาลีว่า ปุพฺเพสนฺนิวาส (อ่านว่า ปุบ-เพ-สัน-นิ-วา-สะ).
     ปุพฺเพ (อ่านว่า ปุบ-เพ) แปลว่า ก่อน แรก เบื้องต้น เบื้องหน้า.
     สนฺนิวาส (อ่านว่า สัน-นิ-วา-สะ) แปลว่า อยู่ร่วม.

บุพเพสันนิวาส แปลว่า การเคยอยู่ร่วมกัน หมายถึง การเคยอยู่รวมกันในชาติก่อน หมายเอาเฉพาะผู้ที่เคยอยู่ร่วมเป็นสามีภรรยากัน ตรงกับที่ใช้ในภาษาไทยทั่วไปว่า การเป็นเนื้อคู่กัน หรือเหมือนกับความหมายหนึ่งของคำว่า พรหมลิขิต เช่น คงเป็นด้วยบุพเพสันนิวาส จึงทำให้เขาเดินทางไปอเมริกา และพบกับคนที่เป็นเนื้อคู่ของเขา.



ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย” ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย
เมื่อวันที่ ๒๔ กรกฎาคม  พ.ศ. ๒๕๕๑ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น
legacy.orst.go.th/?knowledges=บุพเพสันนิวาส-๒๔-กรกฎาคม





บุพเพสันนิวาส

สวัสดีค่ะคุณผู้อ่านไทยรัฐออนไลน์ที่รัก ตั้งแต่เรามาเจอกันเดือนละ 2 ครั้ง หรือ พูดง่ายๆ ว่า 2 สัปดาห์มาเจอกันหนหนึ่ง ก็ทำเอาคุณครูลิลลี่ต้องคิดหนักว่าเรื่องราวที่จะนำมาบอกกล่าวเล่าสู่กันฟังจะทันเหตุการณ์ทันกระแสความนิยม หรือทันเรื่องราวที่คุณผู้อ่านจะสนใจกันอยู่หรือไม่ แต่สำหรับเรื่องที่หยิบเอามาเป็นประเด็นพูดกันในครั้งนี้ คุณครูลิลลี่มั่นใจว่าถูกใจทุกคน และอยู่ในความสนใจของคุณๆ เป็นแน่ จะเรื่องอะไรเสียอีกล่ะออเจ้าถ้าไม่ใช่เรื่องของละครดังอย่าง บุพเพสันนิวาส

จริงๆ ถ้ามีคำที่แรงกว่า ให้น้ำหนักมากกว่าคำว่า ดัง คุณครูลิลลี่ก็จะขอใช้คำนั้นนะคะ เพราะเรียกว่าหลายๆ ปีที่ผ่านมาก็ยังไม่เคยมีกระแสของละครไทยเรื่องใดมาแรง และโด่งดังไปทั่วบ้านทั่วเมืองขนาดนี้ ยิ่งช่วง 3-4 ปีที่ผ่านมาในยุคของทีวีดิจิตอล การแข่งขันสูง ละครก็แบ่งความนิยมกันไปในช่องต่างๆ จนมาถึงละครเรื่องนี้นี่แหละที่ทำเอากระแสละครไทยกลับมาผงาดบนจอโทรทัศน์ได้อย่างภาคภูมิ ขนาดคุณครูลิลลี่เองยอมรับเลยค่ะว่าติดตามละครเรื่องนี้ตลอด

ถ้าไม่ได้ดูตอนออกอากาศก็ต้องรีบกลับมาดูย้อนหลังให้เร็วที่สุด ก็ต้องขอแสดงความยินดีกับทุกๆ ฝ่ายที่เกี่ยวข้องกับความสำเร็จของละครเรื่องนี้นะคะ โดยเฉพาะคุณอรุโณชา ภาณุพันธุ์ ผู้จัดละครเรื่องนี้ หรือที่ปกติดิฉันจะเรียกติดปากว่า พี่หน่อง เพราะเป็นพี่น้องคณะนิเทศศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยด้วยกัน ขอปรบมือให้ไว้ตรงนี้เลยค่ะ 






เอาล่ะค่ะ เกริ่นเรื่องของละครบุพเพสันนิวาส ไปพักใหญ่ เพราะฉะนั้น ครูลิลลี่ขอเริ่มต้นนำเสนอและสอดแทรกความรู้ภาษาไทยตั้งแต่ชื่อละครเลยดีกว่านะคะ นั่นคือ คำว่า บุพเพสันนิวาส หลายคนเถียงกันไปมาว่าเป็นคำไทยแท้ หรือ คำหยิบยืม หรือ เพี้ยนมาจากภาษาอะไร มาเฉลยกันตรงนี้ค่ะ

คำว่า บุพเพสันนิวาส เป็นคำที่รับมาจากภาษาบาลีว่า ปุพฺเพสนฺนิวาส (อ่านว่า ปุบ-เพ-สัน-นิ-วา-สะ)
   โดยแยกได้เป็น
   คำว่า ปุพฺเพ (อ่านว่า ปุบ-เพ) แปลว่า ก่อน แรก เบื้องต้น เบื้องหน้า กับ
   คำว่า สนฺนิวาส (อ่านว่า สัน-นิ-วา-สะ) แปลว่า อยู่ร่วม เมื่อรวมกัน
   คำว่า บุพเพสันนิวาส จึงหมายถึงการเคยอยู่ร่วมกันมาก่อน

ส่วนเมื่อดูเพิ่มเติมในพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน คำว่า บุพเพสันนิวาส จะแปลว่า การเคยอยู่ร่วมกันในชาติก่อน หรือการเป็นเนื้อคู่กัน จึงทำให้มีการสรุปเอาว่าคำนี้หมายเอาเฉพาะผู้ที่เคยอยู่ร่วมเป็นสามีภรรยากัน เหมือนกับความหมายหนึ่งของคำว่า พรหมลิขิต เช่น คงเป็นด้วยบุพเพสันนิวาสจึงทำให้เขาเดินทางไปต่างถิ่นและได้พบกับคนที่เป็นเนื้อคู่ของเขา






ขออนุญาตเสริมอีกนิดนะคะ คำว่า บุพเพสันนิวาส เป็นคำที่มีรากมาจากคำว่า บุพ บุพพ (อ่านว่า บุบ-พะ) เป็นคำวิเศษณ์นะคะ แปลว่า ก่อน ทีแรก เบื้องต้น หรือ เบื้องหน้า

ยกตัวอย่างนะคะ ถ้าใช้รวมเป็นคำว่า บุพกรรม ก็หมายถึง กรรมที่ทำไว้แต่ปางก่อน
หรืออย่าง บุพการี ก็หมายถึง ผู้ที่ทำอุปการะมาก่อน เช่น บิดา มารดา เป็นบุพการีของ บุตรธิดา

นอกจากนั้นคำว่า บุพพาจารย์ มีความหมายถึงอาจารย์ในเบื้องต้น คือ บิดามารดา อาจารย์คนก่อนๆ ของสถาบันการศึกษา

แต่ถ้าเป็นคำว่า บุพชาติ คำนี้ต้องสังเกตดีๆ นะคะ บุพชาติ เขียนแบบนี้ แปลว่า ชาติก่อน
แต่ถ้า บุปผชาติ แบบนี้จะแปลว่า ดอกไม้ ค่ะ ห้ามงงนะคะคุณผู้อ่าน

ไทยรัฐออนไลน์ครั้งนี้เอาแบบหอมปากหอมคอกับชื่อละครไปก่อนนะคะ ครั้งหน้าจะเอาความรู้ภาษาไทยจากละครเรื่องนี้มานำเสนอเพิ่มเติมแล้วพบกันครั้งหน้านะคะออเจ้าทั้งหลาย สวัสดีค่ะ





Thank to : https://www.thairath.co.th/news/local/1242846
30 มี.ค. 2561 ,10:01 น. | ข่าว > ทั่วไทย | คุณครูลิลลี่
« แก้ไขครั้งสุดท้าย: มิถุนายน 21, 2024, 02:41:30 pm โดย raponsan »
บันทึกการเข้า
ปัญจะมาเร ชิเนนาโถ ปัตโต สัมโพธิมุตตะมัง จตุสัจจัง ปะกาเสติ มหาวีรัง นะมามิหัง ปัญจะมาเร ปลายิงสุ