พิมพ์

[raponsan]

.



"สังวรวินัย" เป็นเครื่องระวังและขจัดกายทุจริตและวจีทุจริต

สองบทว่า อริยธมฺมสฺส อโกวิโท ความว่า ไม่ฉลาดในอริยธรรมอันแยกออกเป็น สติปัฏฐาน เป็นต้น.         
ก็ชื่อว่า วินัยมี ๒ อย่าง แต่ละอย่างในแต่ละประเภท มี ๕       
เพราะความไม่มีวินัยทั้ง ๒ นั้น อันนี้ท่านเรียกว่า อวินีต ในคำว่า อริยธมฺเม อวินีโต นี้.

@@@@@@@

วินัย ๒ อย่าง        
         
จริงอยู่ วินัยนี้มี ๒ อย่างคือ
    ๑. สังวรวินัย
    ๒. ปหานวินัย
และวินัยแต่ละอย่างในวินัยแม้ทั้ง ๒ นี้ แยกออกเป็น ๕.
         
จริงอยู่ แม้สังวรวินัย มี ๕ คือ
    ๑. สีลสังวร
    ๒. สติสังวร
    ๓. ญาณสังวร
    ๔. ขันติสังวร และ
    ๕. วิริยสังวร.

แม้ปหานวินัย ก็มี ๕ อย่างเหมือนกัน คือ
    ๑. ตทังคปหาน
    ๒. วิกขัมภนปหาน
    ๓. สมุจเฉทปหาน
    ๔. ปฏิปัสสัทธิปหาน และ
    ๕. นิสสรณปหาน.

@@@@@@@

สังวรวินัยทั้ง ๕ นั้น สังวรที่ตรัสไว้ว่า

(๑) ภิกษุเข้าถึงด้วยปาฏิโมกข์สังวรนี้ นี้เรียกว่า สีลสังวร.
         
(๒) สังวรที่ตรัสไว้ว่า ภิกษุย่อมรักษาจักขุนทรีย์ คือถึงการสำรวมในจักขุนทรีย์ นี้เรียกว่า สติสังวร.
         
(๓) สังวรที่ตรัสไว้ว่า พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า
     "ดูก่อนอชิตะ กระแส(ตัณหา) เหล่าใด ในโลกมีอยู่ สติย่อมเป็นเครื่องห้ามกระแสเหล่านั้น เราตถาคตกล่าวสติว่าเป็นเครื่องระวังกระแสทั้งหลาย กระแสเหล่านั้นอันบุคคลย่อมละด้วยปัญญา."
      นี้เรียกว่า ญาณสังวร.

(๔) สังวรที่ตรัสไว้ว่า ภิกษุย่อมอดทนต่อหนาวและร้อน นี้เรียกว่า ขันติสังวร.
       
(๕) สังวรที่ตรัสไว้ว่า ภิกษุย่อมหยุดกามวิตกที่เกิดขึ้นแล้วไว้ได้ นี้เรียกว่า วิริยสังวร.
         
@@@@@@@

อนึ่ง สังวรนี้แม้ทั้งหมด ท่านเรียกว่า สังวร เพราะเป็นเครื่องระวังกายทุจริตและวจีทุจริต เป็นต้น ที่ตนต้องระวังตามหน้าที่ของตน
     
และเรียกว่า วินัย เพราะเป็นเครื่องขจัดกายทุจริตและวจีทุจริต เป็นต้น ที่ตนต้องขจัดตามหน้าที่ของตน.

สังวรวินัย พึงทราบว่า แยกออกเป็น ๕ ดังอธิบายมานี้ก่อน.




ขอขอบคุณ :-
ภาพจาก : pinterest
ที่มา : อรรถกถา มัชฌิมนิกาย มูลปัณณาสก์ มูลปริยายวรรค มูลปริยายสูตร ว่าด้วยมูลเหตุแห่งธรรมทั้งปวง
https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=12&i=1&p=2#หลักการใช้_สาธุ_ศัพท์




พจนานุกรมพุทธศาสตร์ ฉบับประมวลธรรม สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (ป.อ. ปยุตฺโต)

[243] สังวร 5 (ความสำรวม, ความระวังปิดกั้นบาปอกุศล)
       
สังวรศีล (ศีลสังวร, ความสำรวมเป็นศีล) ได้แก่ สังวร 5 อย่าง คือ

    1. ปาฏิโมกขสังวร (สำรวมในปาฏิโมกข์ คือ รักษาสิกขาบทเคร่งครัดตามที่ทรงบัญญัติไว้ในพระปาติโมกข์)

    2. สติสังวร (สำรวมด้วยสติ คือ สำรวมอินทรีย์มีจักษุเป็นต้น ระวังรักษามิให้บาปอกุศลเข้าครอบงำ เมื่อเห็นรูป เป็นต้น) = อินทรียสังวร

    3. ญาณสังวร (สำรวมด้วยญาณ คือ ตัดกระแสกิเลสมีตัณหาเป็นต้นเสียได้ ด้วยใช้ปัญญาพิจารณา มิให้เข้ามาครอบงำจิต ตลอดถึงรู้จักพิจารณาเสพปัจจัยสี่) = ปัจจัยปัจจเวกขณ์

    4. ขันติสังวร (สำรวมด้วยขันติ คือ อดทนต่อหนาว ร้อน หิว กระหาย ถ้อยคำแรงร้าย และทุกขเวทนาต่างๆ ได้ ไม่แสดงความวิการ)

     5. วิริยสังวร (สำรวมด้วยความเพียร คือ พยายามขับไล่ บรรเทา กำจัดอกุศลวิตกที่เกิดขึ้นแล้วให้หมดไปเป็นต้น ตลอดจนละมิจฉาชีพ เพียรแสวงหาปัจจัยสี่เลี้ยงชีวิตด้วยสัมมาชีพ ที่เรียกว่าอาชีวปาริสุทธิ) = อาชีวปาริสุทธิ

ในคัมภีร์บางแห่งที่อธิบายคำว่าวินัย แบ่งวินัยเป็น 2 คือ สังวรวินัย กับ ปหานวินัย และจำแนกสังวรวินัยเป็น 5 มีแปลกจากนี้เฉพาะข้อที่ 1 เป็น สีลสังวร. (ดู สุตฺต.อ. 1/9 ; สงฺคณี.อ. 505)


อ้างอิง : วิสุทฺธิ. 1/8 ; ปฏิสํ.อ. 16 ; วิภงฺค.อ. 429