พิมพ์

[raponsan]

ขนุนไพศาลทักษิณ มงคลแห่งพันธุ์ไม้พระราชทาน

ตามโบราณ มีคติความเชื่อกันว่า ขนุน นับเป็นไม้มงคลชนิดหนึ่งของคนไทย

การปลูกต้นขนุนในบริเวณบ้าน โดยเฉพาะปลูกทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ (หรดี) จะหนุนเนื่องบุญบารมี เงินทอง จะมีคนเกื้อหนุน และอุดหนุนจุนเจือ  นอกจากนี้ ชาวเหนือใช้ใบขนุนร่วมกับใบพุทรา ใบพิกุล (แก้ว) นำมาซ้อนกัน แล้วนำไปไว้ในยุ้งข้าว ตอนเอาข้าวขึ้นยุ้งใหม่ๆ เชื่อกันว่าจะทำให้หนุนนำและส่งผลให้มีข้าวกินตลอดปี และตลอดไป

 นอกจากนี้ ยังมีไม้มงคลที่คนไทยนิยมปลูกต้นไม้ในบ้านตามคติความเชื่อ โดยทั่วๆ ไป หน้าบ้านจะปลูก มะยม เอาชื่อเป็นเคล็ดว่า จะเป็นที่นิยมของคนอื่นเขา

 บางบ้านปลูก มะขาม เอาชื่อเป็นเคล็ดถึงความเกรงขาม หลังบ้านปลูก ขนุน บางบ้านปลูก มะดัน ก็เอาเคล็ดอีกว่า จะมีคนเกื้อหนุน ผลักดันให้เจริญก้าวหน้า

 และยังเชื่อกันว่า การปลูกขนุนจะให้ดีนั้น ต้องปลูกในวันศุกร์...นี่ก็เอาเคล็ดอีกชั้นหนึ่ง

 ใช่แต่ชาวบ้านเท่านั้น ที่นิยมปลูกขนุนเอาไว้หลังบ้าน ในพระบรมมหาราชวัง ก็เช่นเดียวกัน ในสมัยรัชกาลที่ ๔ เจ้าจอมมารดาเที่ยง ปลูกขนุนเอาไว้หลังพระที่นั่งไพศาลทักษิณ นอกจากเป็นการนับถือคติโบราณแล้ว ยังเอาไว้เพื่อทรงหลั่งน้ำพระพุทธมนต์ หลังพระราชพิธีสงฆ์ ซึ่งรวมแล้วน่าจะมีอายุไม่ต่ำกว่า ๑๕๐ ปี

ทั้งนี้ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว โปรดมาก และได้นำเนื้อเยื่อไปขยายพันธุ์ เป็นผลสำเร็จ แล้วพระราชทานนามว่า ขนุนพันธุ์ไพศาลทักษิณ

 พระที่นั่งไพศาลทักษิณ พระที่นั่งองค์นี้ต่อเนื่องกับท้องพระโรงหน้าพระที่นั่งจักรพรรดิพิมาน ทางด้านเหนือสร้างทอดยาวจากทิศตะวันตก มีความยาว ๓๕ เมตร กว้าง ๘ เมตร ยกพื้นสูงประมาณ ๒ เมตร ปกติไม่เปิดให้เข้าชม มองเห็นได้จากด้านข้าง

 ตอนกลางพระที่นั่งทำเป็นคูหา เปิดโล่ง มีอัฒจันทร์ (บันได) ทางขึ้นลงตอนกลาง และทางเฉลียงชั้นลด ของปีกพระที่นั่งทั้ง ๒ ด้านด้วย

 หลังคามุงกระเบื้องเคลือบสี มีเครื่องตกแต่งเช่นเดียวกับหลังคามุงกระเบื้อง ที่พระที่นั่งจักรพรรดิพิมาน หน้าบันพื้นประดับกระจก ประกอบลายจำหลักเป็น สมเด็จพระอมรินทราธิราช ประทับเหนือวิมานปราสาทสามยอด มีลายกระหนกหลายก้านขดหัวนาค เป็นลายล้อมเช่นเดียวกับหน้าพระที่นั่งจักรพรรดิพิมาน

 ด้านเหนือของพระที่นั่งองค์นี้ จะต่อเนื่องกับ พระที่นั่งอมรินทรวินิจฉัย มีพระบัญชรเปิดสู่พระที่นั่งอมรินทรฯ  รวม ๑๐ ช่อง

 หากไปชมทั้ง ๓ พระที่นั่ง ก็จะมองเห็นจากนอกกำแพง โดยมองจากประตูเหล็กโปร่งเข้าไป

ส่วนพระที่นั่งอมรินทร์ เห็นด้านข้างได้ชัดเจน จากนอกกำแพง พระที่นั่งไพศาลทักษิณแทบจะไม่เห็นอะไรเลย แต่หากไปวันนี้ มองไปทางหลังทหารมหาดเล็กที่ยืนยาม จะมองเห็นประตูสยามราชกิจ มองผ่านไปประตูเล็กเข้าไป ห่างจากประตูสัก ๒๐ เมตร ทางซ้ายมือ เชิงบันไดขึ้นพระที่นั่ง จะมองเห็นต้น ขนุน ใหญ่ อยู่ต้นหนึ่ง อายุกว่า ๑๕๐ ปีแล้ว ยังออกลูกอยู่

 ขนุนไพศาลทักษิณ ผลมีขนาดปานกลาง ผิวเปลือกสีเหลือง ลักษณะผลค่อนข้างกลม เนื้อหนา และรสหวานจัด ขนุนไพศาลทักษิณนี้ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงมีพระราชดำรัสให้อนุรักษ์ไว้

มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ จึงทำโครงการขยายพันธุ์ ด้วยวิธีที่รวดเร็วกว่าเดิม นั่นคือ การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ แจกจ่ายให้ประชาชนที่สนใจนำไปปลูกไว้เพื่อความเป็นสิริมงคล

ทั้งนี้ ใน วันพืชมงคล วันที่ ๙ พฤษภาคม ๒๕๒๘ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เสด็จฯ พร้อมด้วย สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ไปทรงเปิดอาคารห้องปฏิบัติการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อพืชที่โครงการส่วนพระองค์ฯ สวนจิตรลดา และทรงมีพระราชกระแสให้อนุรักษ์ต้นขนุน หลังพระตำหนักไพศาลทักษิณ ในพระบรมมหาราชวัง

 ความสำเร็จของการใช้วิธีการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อพืชขยายพันธุ์ขนุนไพศาลทักษิณ นำไปสู่การขยายพันธุ์ต้นไม้ที่มีลักษณะพิเศษ ซึ่งเป็นเอกลักษณ์ของพระราชวังต่างๆ แล้วอนุรักษ์พันธุ์ไม้อีกหลายชนิด ได้แก่ พุดสวน มณฑา ยี่หุบ ที่อยู่ในพระบรมมหาราชวัง และ สมอไทย ในพระที่นั่งอัมพรสถานมงคล

ในขณะเดียวกัน ก็ได้มีการพัฒนาเทคโนโลยี การเก็บรักษาพันธุกรรมของพืชเอกลักษณ์ในสภาวะปลอดเชื้อ ในอุณหภูมิต่ำ เพื่อให้สามารถนำมาใช้ประโยชน์ได้ในอนาคต

 ต่อมาเมื่อวันที่ ๑๑ พฤษภาคม ๒๕๓๑ ซึ่งป็น วันพระราชพิธีพืชมงคล หลังจากที่ได้ทำพิธี ณ ท้องสนามหลวงแล้ว จะมาทำพิธีที่นาในพระตำหนักจิตรลดาอีกครั้ง ซึ่งข้าวที่ปลูกในนานี้ จะนำไปให้พระยาแรกนาโปรยหว่าน ที่พระราชพิธีแรกนาขวัญ ชุดเดียวกับที่ทำ ณ สนามหลวง

 ส่วนข้าราชบริพารชั้นผู้ใหญ่ และเหล่าราชองครักษ์ จะได้ตามเสด็จเข้ามายังพระราชพิธี ในโครงการส่วนพระองค์ด้วย

หลังเสร็จพิธีในโครงการส่วนพระองค์แล้ว จะเสด็จไปรับเกษตรกร ที่จะมารอเข้าเฝ้าจากจังหวัดต่างๆ ต่อจากนั้นจะเสด็จไปยังโครงการส่วนพระองค์ เช่น ทอดพระเนตรการทำนมเม็ด การผลิตจากการเกษตรต่างๆ

 และในปีนั้น ได้เสด็จนำไปยังกลุ่ม ขนุน ที่วางไว้หลายต้น สูงประมาณ ๑ เมตรเศษๆ และรับสั่งว่า เป็น ขนุน ที่เพาะจากเนื้อเยื่อ จะแจกจ่ายให้ไปปลูกกัน

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ได้พระราชทานให้ทุกจังหวัด นับหมื่นต้น แต่ส่วนมากปลูกแล้วตายหมด เพราะไม่เข้าใจวิธีปลูก พันธุ์ไม้ที่เพาะจากเนื้อเยื่อย่อมอ่อนแอ และไม่มีรากแก้ว จะให้แข็งแรง ต้องเอาเม็ดขนุนพันธุ์ที่ไม่จำเป็นต้องเนื้อดี ขอให้เม็ดโตๆ เข้าไว้ เอาเม็ดไปเพาะ พอโตสักคืบ ก็ตัดยอด แล้วเอายอดจากขนุนไพศาลทักษิณมาเสียบ ต้นจะแข็งแรง กลายเป็นไม้มีรากแก้ว ออกลูกดกเหมือนขนุนไพศาลทักษิณ ที่ปลูกไว้ในสวนสมเด็จพระนางเจ้าฯ ที่ติดกับสวนจตุจักร ที่ปลูกไว้หลายสิบต้น

 อย่างไรก็ตาม เมื่อวัด หน่วยงานราชการ และภาคเอกชน ได้รับพระราชทานขนุนไพศาลทักษิณ ก็จะจัดขบวนต้อนรับ เพื่อความเป็นสิริมงคล

อย่างเช่นเมื่อเร็วๆ นี้ น.ส.ฤชุกร พฤกษ์วัฒนา หัวหน้าผู้ตรวจสอบสำนักราชวัง ได้ขอพระราชทานต้นขนุนไพศาลทักษิณ ๓ ต้น เพื่อถวาย พระอาจารย์เกษมสุข เขมสุโข (ตรีเพชร) วัดประดู่ธรรมาธิปัตย์ บางซื่อ กรุงเทพมหานคร เพื่อนำไปปลูก ณ วัดประดู่ธรรมาธิปัตย์ สร้างความปีติให้แก่พระเณร และพุทธศาสนิกชนใกล้วัดเป็นอย่างยิ่ง

เรื่อง - ภาพ... "ไตรเทพ ไกรงู"

ขอบคุณข้อมูลและภาพจาก
http://www.komchadluek.net/detail/20090306/3962/ขนุนไพศาลทักษิณมงคลแห่งพันธุ์ไม้พระราชทาน.html