เทศกาลไหว้สุสาน สำหรับชาวจีน และคนไทยเชื้อสายจีนในประเทศไทย ช่วงปลายเดือนมีนาคม ถึง ต้นเดือนเมษายน จะเริ่มเข้าสู่ช่วงเวลาของการกราบไหว้บรรพบุรุษ อันแสดงถึงความกตัญญูรู้คุณ ซึ่งเป็นธรรมเนียมที่ปฏิบัติยึดถือกันมาช้านาน ดังที่คนทั่วไปจะรู้จักกันที่เรียกว่า เทศกาลเช็งเม้ง วันเช็งเม้ง (เป็นภาษาแต้จิ๋ว) ภาษาจีนกลางออกเสียงว่า ชิง หมิง เจี๋ย หรือ "เฉ่งเบ๋ง" (ในสำเนียงฮกเกี้ยน) "เช็ง"หรือ "เฉ่ง" หมายถึง สะอาด บริสุทธิ์ และ "เม้ง" หรือ "เบ๋ง" หมายถึง สว่าง รวมแล้วหมายความถึง ช่วงเวลาแห่งความแจ่มใส รื่นรมย์ เนื่องจาก เช็งเม้งในประเทศจีน เริ่มต้นประมาณ 5 - 20 เมษายน เป็นฤดูใบไม้ผลิ อากาศจะคลายความหนาวเย็น เริ่มเข้าสู่ความอบอุ่น มีฝนตกปรอย ๆ มีบรรยากาศสดชื่น ท้องฟ้าใสสว่าง (เป็นที่มาของชื่อ เช็งเม้ง)
สำหรับในประเทศไทยเทศกาลเช็งเม้ง ถือวันที่ 5 เมษายนของทุกปีเป็นหลัก แล้วนับวันก่อนถึง 3 วัน และเลยไปอีก 3 วัน รวมเป็น 7 วัน (2 - 8 เมษายน) แต่ในปัจจุบันเนื่องจากมีปัญหาการจราจรคับคั่ง เลยขยายช่วงเวลาเทศกาลให้เร็วขึ้นอีก 3 สัปดาห์ (ประมาณ 15 มีนาคม - 8 เมษายน) แต่ในภาคใต้บางพื้นที่ เช่น จังหวัดตรังจะจัดเร็วกว่าที่อื่น 1 วัน ประมาณวันที่ 4 เมษายนของทุกปี
ตำนานการเกิดเช็งเม้ง ใน ยุคชุนชิว องค์ชายฉงเอ่อ แห่งแคว้นจิ้นหนีภัยออกนอกแคว้น ไปมีชีวิตตกระกำลำบากนอกเมือง โดยมีเจี้ยจื่อทุย ติดตามไปดูแลรับใช้ เจี้ยจื่อทุย มีจิตใจเมตตาถึงขนาดเชือดเนื้อที่ขาของตนเป็นอาหารให้องค์ชายเสวยเพื่อประทังชีวิต ภายหลังเมื่อองค์ชายฉงเอ่อเสด็จกลับเข้าแคว้นและได้รับการสถาปนาขึ้นเป็น เจ้าผู้ครองแคว้น นาม จิ้นเหวินกง และได้สถาปนาตอบแทนขุนนางทุกคนที่เคยให้ความช่วยเหลือตน แต่ลืม เจี้ยจื่อทุยไป นานวันเข้าจึงมีคนเตือนถึงบุญคุณเจี้ยจื่อทุย จิ้นเหวินกงเพิ่งนึกขึ้นไป จึงต้องการตอบแทนบุญคุณเจี้ยจื่อทุย โดยจัดหาบ้านให้เขาและมารดาให้เข้ามาอยู่อย่างสุขสบายในเมือง แต่ทว่าเจี้ยจื่อทุยปฏิเสธ จิ้นเหวินกงจึงได้คิดแผนเผาภูเขา โดยหวังว่าเจี้ยจื่อทุยจะพามารดาออกมาจากบ้าน แต่ผลสุดท้ายกลับไม่เป็นไปอย่างที่คิด สองแม่ลูกกลับต้องเสียชีวิตในกองเพลิง......
ดังนั้น เพื่อเป็นการรำลึกถึงเจี้ยจื่อทุย จิ้นเหวินกงจึงมีคำสั่งให้วันนี้ของทุกปี ห้ามไม่ให้มีการก่อไฟ และให้รับประทานแต่อาหารสด ๆ และเย็น ๆ จนกลายเป็นที่มาของเทศกาลวันกินอาหารเย็น หรือ เทศกาลหันสือเจี๋ย ซึ่งเป็นวันสุกดิบก่อนวันเช็งเม้ง 1 วัน
ต่อมาเนื่องจากคนโบราณนิยมถือปฏิบัติกิจกรรมตามประเพณีวันหันสือเจี๋ย ต่อเนื่องไปจนถึงวันเช็งเม้ง นานวันเข้าเทศกาลทั้งสองก็รวมเป็นวันเช็งเม้งวันเดียว การไหว้เจี้ยจื่อทุยจึงค่อย ๆ เปลี่ยนมาเป็นการไปเซ่นไหว้บรรพบุรุษแทน ประเพณีการทำความสะอาดฮวงซุ้ย
เริ่มมาจากการที่พระเจ้าฮั่นเกาจู ปราบดาภิเษกและสถาปนาราชวงศ์ฮั่น ขึ้นแล้ว เกิดระลึกถึงบุญคุณบิดา มารดาที่เสียชีวิตไปแล้วที่บ้านเกิด จึงเร่งรัดกลับบ้านเกิด แต่ทว่าป้ายชื่อของฮวงซุ้ยแต่ละที่เลือนลางเต็มทน เนื่องจากผลของสงคราม ทำให้มิสามารถทราบได้ว่าฮวงซุ้ยไหนเป็นของบิดามารดา พระเจ้าฮั่นเกาจูจึงอธิฐานต่อสวรรค์ด้วย การโปรยกระดาษสีขึ้นบนฟ้าแล้วให้ลมพัดปลิวไป ถ้ากระดาษตกที่ฮวงซุ้ยไหน ถือว่าเป็นฮวงซุ้ยของบิดา มารดาพระองค์ และเมื่อดูป้ายชื่อชัด ๆ แล้วก็พบว่าเป็นฮวงซุ้ยของบิดา มารดาพระองค์จริง ประเพณีการทำความสะอาดฮวงซุ้ยและโปรยกระดาษสีบนหลุ่มศพก็เริ่มมาจากตรงนี้เอง
1. อาหารคาวหวานสำหรับเซ่นไหว้ เช่น
- หมูต้ม ไก่หรือเป็ดต้มทั้งตัว (อาจจะมี กุ้งต้ม ปูต้ม ) เส้นบะหมี่เหลือง ปลาหมึกแห้ง
- ไข่ต้มที่จะทำการเซ่น ต้องอยู่ในเปลือกและทำการผ่าครึ่งโดยทั้งสองชิ้นนั้นจะต้องเท่าๆ กัน ,หมูย่างที่ทำการหั่นเป็นชิ้น ๆ ,หมูอบที่ทำการหั่นเป็นชิ้น ๆแต่ยังมีหนังติดอยู่และกรอบ
- ซาลาเปา ติ่มซำ ขนมจีบชนิดต่าง ๆ
- ของหวาน ขนมถ้วยฟู ขนมเต่า ข้าวเหนียวกวน ขนมจันอับ(แต่เหลี่ยง) ซึ่งเป็นขนมแห้งจีนแบบโบราณ มี 5 อย่างได้แก่ ถั่วตัด งาตัด ถั่วเคลือบน้ำตาล ฟักเชื่อมและข้าวพอง ขนมเปี๊ยะไหว้พิเศษ ที่เรียกว่า "จูชังเปี้ย" แปลว่า ขนมเปี๊ยะต้นหอม ทั้งนี้เพราะเป็นช่วงที่ต้นหอมคุณภาพดี เป็นการแสดงให้เห็นว่า ลูกหลานจะพยายามเลือกเอาของดีของฤดูกาลไปไหว้บรรพบุรุษ
- ผลไม้มงคลชนิดต่างๆ เช่น แอปเปิ้ล ส้ม สับปะรด
- เหล้าและน้ำชา
อย่างไรก็ตามคนจีนส่วนใหญ่ก็จะเอา "หอยแครงลวก" ไปไหว้ด้วย และจะช่วยกันกินหอยแครงตรงฮวงซุ้ยนั่นเอง ส่วนเปลือกหอยที่เหลือจะโปรยไว้บนเนินดิน ที่ตีความหมายจากวิธีกิน ที่ต้องแกะเปลือกเพื่อกินเนื้อ ดั่งหนึ่งว่า กระดูกและเลือดเนื้อได้เจอกัน กระดูกคือเปลือกหอยแครง อุปมาเป็นพ่อแม่ที่เหลือแต่กระดูกอยู่ในหลุม เลือดเนื้อ คือ เลือดหอย เนื้อหอย อุปมาเป็นลูกที่เป็นเลือดเนื้อเชื้อไข และยังมีเลือดมีเนื้อมีชีวิต เป็นต้น ซึ่งอาหารคาวหวานนี้จะต้องแบ่งออกเป็น 3 ชุดโดยอาจจะแบ่งเป็นขนาดน้อยใหญ่ได้ตามสะดวก
ชุดแรก สำหรับใช้ไหว้เจ้าที่แป๊ะกง
ชุดที่สอง สำหรับไหว้ โท้วตี่ซิ้ง คือ เทพยดาผืนดิน บริเวณหลุมบรรพบุรุษ และ
ชุดที่สาม สำหรับไหว้บรรพบุรุษ ทั้งนี้จะต้องมีอุปกรณ์ที่ต้องใช้จัดวางอยู่เหนืออาหารและอยู่ใกล้กับหินฝั่งศพ สำหรับบรรพบุรุษ ได้แก่ ตะเกียบหนึ่งชุด, แก้วไวท์แบบจีน 3 แก้ว
2. เครื่องตกแต่งฮวงซุ้ย (บ่องจั้ว) เป็นกระดาษสีต่าง ๆ กระดาษเงิน กระดาษทอง กระดาษสายรุ้ง สำหรับตกแต่งฮวงชุ้ยก่อนการเซ่นไหว้ โดยการโปรยไว้บนเนินดินเหนือหลุม ถ้าไหว้เป็นปีแรก จะใช้สายรุ้งสีแดงโดยเฉพาะ ปีต่อ ๆ มา จึงเล่นหลายสีได้ แต่มีบางบ้านลูกหลานเอาธงหลายสีไปปักไว้เต็มไปหมด ฟังมาว่าเรื่องการปักธงนี้ หลายบ้านจะถือมากว่าห้ามปักเด็ดขาด เพราะถือว่าการมีของแหลมทิ่มแทงเข้าใส่บนหลุม อาจทำให้หลังคาบ้านบรรพบุรุษในอิมกัง (โลกของคนตาย) รั่วได้ 3. จากนั้นจึงไหว้บรรพบุรุษ อันดับแรก จัดกระถางธูป ที่ปักเทียน จัดเครื่องไหว้ อาหารคาวหวาน ถ้วยเหล้า ถ้วยน้ำชา ตะเกียบ ฯลฯ ให้เสร็จสรรพ ไหว้ด้วยธูป 3 ดอก และต้องไหว้ 3 รอบ (เฉพาะบรรพบุรุษ) โดยผู้ที่เป็นหัวหน้าครอบครัวจะเป็นคนนำ ทำการรินไวท์ หรือ น้ำชา ใส่ถ้วยที่ได้ทำการเตรียมไว้นั้นสามครั้ง โดยทุกครั้งนั้นเขาจะต้องคำนับต่อหลุมฝั่งศพ สมาชิกแต่ละคนในครอบครัวนั้นจะทำการเคารพสามครั้งต่อหน้าหลุมฝั่งศพ โดยที่มือซ้ายนั้นจะต้องทำการถือถ้วยไวท์ ระหว่างนั้นมีการเติมน้ำชา และเหล้าเพิ่มเติม 2-3 ครั้ง โดยมีการเสี่ยงทายว่าบรรพบุรุษอิ่ม หรือยัง โดยการโยนเหรียญ 2 อัน ถ้าขึ้นหัวหรือก้อยทั้งสองอัน แสดงว่ายังไม่เรียบร้อย ให้เติมน้ำชาและเหล้าอีก แต่ถ้าเสี่ยงทายขึ้นหัวและก้อยแสดงว่าอิ่มแล้ว 4. เมื่อบรรพบุรุษอิ่มแล้ว จะมีการลาของเซ่นไหว้ บางครอบครัวนั้นจะทำการรับประทานอาหารร่วมกัน ในหน้าหลุมฝั่งศพนั้นเลย การที่กินอาหารที่ได้ทำการถวายต่อบรรพบุรุษนั้นจะนำมาสู่ความโชคดี หลังจากที่ทุกคนอิ่มแล้ว จะทำการไหว้ครั้งที่ 3 เพื่อทำการเผากงเต็กกระดาษเงิน กระดาษทอง เพราะเป็นความเชื่อที่ว่า ผู้ตายนั้นสามารถที่จะนำไปใช้ได้หลังชีวิตการตาย จาก นั้นจึงจุดประทัดส่งท้าย เพื่อให้เสียงอันดังช่วยขับไล่สิ่งไม่ดี ไม่ให้เข้าใกล้กวนบรรพบุรุษ และเพื่อเป็นการบอกกับบรรพบุรุษที่ล่วงลับไปแล้วว่า พวกเขายังระลึกถึงอยู่เสมอ ซึ่งประทัดยิ่งดังยิ่งดี ถือว่าจะทำให้ลูกหลานยิ่งรวย เมื่อสิ้นเสียงประทัดลูกสุดท้ายแล้ว เป็นอันเสร็จพิธีhttp://thai.chinese.cn/
http://www.mscs.nu.ac.th/webmscs/index.php?name=news&file=readnews&id=362
http://www.khaoyaizone.com/blogs_show.php?uid=1350&bid=90
ผู้เขียน
หัวข้อ: "ชิง หมิง เจี๋ย" เทศกาลเช็งเม้ง 2555 (อ่าน 6284 ครั้ง)