พิมพ์

[raponsan]

.



อนัตถปุจฉกพราหมณ์ : ถามสิ่งไม่เป็นประโยชน์


ปริยัติธรรม : หนังสือ พระพุทธวจนะ คาถาธรรมบท จากพระไตรปิฎก

อตฺตา หเว ชิตํ เสยฺโย ยา จาย์ อิตรา ปชา อตฺตทนฺตสฺุส โปสสฺส นิจฺจํ สญฺญตจาริโน.
ชนะตนเองแลประเสริฐกว่า การเอาชนะชาวประชาทั้งหมดไม่ประเสริฐเลย บุคคลฝึกตนเองแล้ว ประพฤติสํารวมเป็นนิตย์

เนว เทโว น คนฺธพฺโพ น มาโร สห พฺรหฺมุนา ชิตํ อปชิตํ กยิรา ตถารูปสฺส ชนฺตฺโน.
เทวดา คนธรรพ์ มาร พร้อมทั้งพรหม ก็ไม่อาจทําชัยชนะของบุคคลผู้ชนะตนให้กลับพ่ายแพ้ได้


 

พระพุทธเจ้าทรงแสดงข้อปฏิบัติ ๖ อย่าง ที่ไม่นำประโยชน์มาให้

พราหมณ์ชาวสาวัตถีคนหนึ่งคิดว่า “พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงทราบแต่สิ่งที่เป็นประโยชน์อย่างเดียว หรือว่าทรงทราบสิ่งที่ไม่เป็นประโยชน์ด้วยหนอ เราจะไปทูลถามพระองค์”, เขาเข้าไปหาพระพุทธเจ้าในพระเชตวันแล้วทูลถามความสงสัยนั้น

พระศาสดาตรัสตอบว่า “ท่านพราหมณ์ เรารู้ทั้งสิ่งที่เป็นประโยชน์และสิ่งที่ไม่เป็นประโยชน์”
เขาทูลว่า “ขอให้พระองค์จงตรัสบอกสิ่งที่ไม่เป็นประโยชน์แก่ข้าพเจ้าเถิด” (พราหมณ์จึงได้ชื่อว่า อนัตถปุจฉกะ เพราะถามถึงสิ่งที่ไม่เป็นประโยชน์)

พระศาสดาจึงตรัส สิ่งที่ไม่เป็นประโยชน์ ๖ คือ
    ๑. การนอนจนถึงตะวันขึ้นสูง (นอนตื่นสายมาก)
    ๒. ความเกียจคร้าน
    ๓. ความดุร้าย (มักโกรธ)
    ๔. ความหลับสิ้นกาลนาน (ทีฆโสตฺติยํ = การผลัดวันประกันพรุ่ง)
    ๕. การไปสู่ทางไกลของบุคคลคนเดียว (โดยไร้จุดหมาย)
    ๖. การเข้าไป เสพภรรยาของผู้อื่น
“ท่านพราหมณ์ ท่านจงเสพจงกระทํา ๖ อย่างนี้เถิด สิ่งที่ไม่เป็นประโยชน์ จะเกิดแก่ท่าน”

พราหมณ์กล่าวสาธุการว่า “ดีล่ะ ดีล่ะ ท่านเป็นอาจารย์ของคณะ ท่านเป็นผู้เจริญที่สุดในคณะ ทรงทราบทั้งสิ่งที่เป็นประโยชน์และไม่เป็นประโยชน์”

@@@@@@@

พระศาสดาทรงตรวจดู อัธยาศัยของพราหมณ์ (เพื่อแสดงธรรมให้เขาเข้าใจแจ้ง) แล้วตรัสถามว่า ท่านเป็นอยู่ด้วยการงานอะไร.?
ทูลว่า “เล่นสะกา พระเจ้าข้า”
ตรัสถามว่า ท่านแพ้หรือชนะ.?
ทูลว่า “มีทั้งแพ้ทั้งชนะ”
ตรัสว่า “การแพ้ชนะอย่างนั้นเป็นเรื่องเล็กน้อย และการชนะผู้อื่นนั้นไม่ประเสริฐ, ผู้ใดชนะกิเลสของตนได้ ความชนะนั้นประเสริฐ เพราะไม่มีใครสามารถทําความชนะนั้นให้เป็นความพ่ายแพ้ได้” แล้วตรัสภาษิตนี้

อธิบายพุทธภาษิต : ความชนะผู้อื่นที่ไม่ประเสริฐ เช่น ชนะด้วยการเล่นสะกา, ด้วยการฉ้อโกงทรัพย์ และการชนะด้วยกําลังพลรบในสงคราม เป็นต้น แต่การชนะตนประเสริฐกว่า เพราะ ตนเองได้ฝึกตนจนปราศจากกิเลสแล้ว แม้ใครๆ จะพยายามทําให้กลับพ่ายแพ้กิเลสอีกก็ย่อมไม่สําเร็จ เพราะกิเลสที่ละด้วยมรรคภาวนาแล้วย่อมไม่กลับมาอีก, ไม่เหมือนการชนะพนันซึ่ง อาจกลับเป็นพ่ายแพ้ได้อีก (ดู ธ.อ.๒/๓๖๙-๓๗๑)

คติธรรมความรู้ : "ชนะกิเลสของตนเองได้ด้วยอริยมรรค ความชนะนั้นเท่านั้น จะไม่กลับมาพ่ายแพ้"




ขอขอบคุณ :-
ข้อธรรม : หนังสือ พระพุทธวจนะ คาถาธรรมบท จากพระไตรปิฎก
นิรนาม / กรรม / 09 สิงหาคม 2563 / ฮิต : 5500
website : https://www.nirvanattain.com/สิ่งที่ควรรู้/กรรม/อนัตถปุจฉกพราหมณ์-ถามสิ่งไม่เป็นประโยชน์.html