ถ้าจะว่าโดยกว้าง ๆ ก็ไปทุคติ ดังที่พระพุทธองค์ตรัสว่า
“ผู้ละโลกนี้ไปในขณะที่จิตเศร้าหมอง ทุคติเป็นอันหวังได้”
และเท่าที่ทราบมา
โลภะ จะนำไปเป็นเปรต
โทสะ จะนำไปนรก
โมหะ จะนำไปเป็นเดรัจฉาน
แต่จะให้แน่ชัดว่าจะไปภูมิไหน อาจจะรู้ได้จาก คตินิมิต ที่เกิดตอนช่วงก่อนตาย
ใน ฎีกา ท่านได้แสดงไว้ว่า
---------------------
ผู้ที่จะไปเกิดในพรหมโลก
คตินิมิตทั้งสองไม่มี มีแต่บัญญัติกรรมนิมิตและมหัคคตกรรมนิมิต
---------------------
ถ้าจะไปเกิดในเทวโลก
จะเห็นราชรถ วิมาน เทพบุตร เทพธิดา เครื่องประดับ สวน สระ
เหล่านี้เป็นอุปลภิตัพพคตินิมิต ถ้ารูปสึกว่าตนเองได้นั่งไปในราชรถก็ดี
กำลังเที่ยวไปในสถานที่ต่างๆ ด้วยความสนุกสนานเบิกบานใจ
บริโภคสุทธาโภชน์ร่วมด้วยเทพบุตร เทพธิดา สวมใส่เครื่องทิพยอาภรณ์ก็ดี
เหล่านี้เป็นอุปโภคคตินิมิต
---------------------
ถ้าจะไปเกิดเกิดเป็นมนุษย์
จะเห็นครรภ์มารดา ห้อง เรือน เครื่องใช้ บ้านเมือง
ตำบล หมู่บ้าน ผู้คน เป็นอุปลภิตัพพคตินิมิต ถ้ารู้สึกว่าตนกำลังเดินไป
ในสถานที่นั้นๆ หรืออยู่ในสถานที่นั้นๆ ก็ดี กำลังสนทนา ปราศรัยกับ
ผู้ใดผู้หนึ่งอยู่ก็ดี ประกอบการงานอย่างใดอย่างหนึ่งอยู่ก็ดี หรือคล้ายๆกับว่า
ตนได้ถือปฏิสนธิอยู่ในครรภ์ก็ดี เหล่านี้เป็นอุปโภคคตินิมิต
---------------------
ถ้าจะไปเกิดเป็นดิรัจฉาน
จะเห็นสัตว์ ต่างๆ มีสุนัข นก ปลา วัว ควาย เป็นต้น สถานที่ที่
สัตว์ดิรัจฉานอาศัยมีต้นไม้ ป่า เป็นต้น เป็นอุปลภิตัพพคตินิมิต
ถ้ารู้สึกว่าตนได้เป็นสัตว์ดิรัจฉานจำพวกใดจำพวกหนึ่ง หรือ
กำลังเล่นอยู่กับสัตว์เหล่านั้นเป็นอุปโภคคตินิมิต
---------------------
ถ้าจะไปเกิดเป็นเปรตหรืออสุรกาย
จะเห็นป่า เหว ทะเล แม่น้ำ ภูเขาที่สงัดเยือกเย็นเป็นที่น่าหวาดเสียว
พวกเปรต อสุรกาย เป็นอุปลภิตัพพคตินิมิต ถ้ารู้สึกว่าตนกำลังเดินไป
หรืออยู่ในสถานที่ต่างๆ ดังกล่าวแล้วนี้ก็ดี ร่างกายของตนปรากฏ
เป็นที่น่าเกลียดน่ากลัว หรือกำลังอดอยากไม่มีอาหารจะบริโภค
กำลังแสวงหาน้ำและอาหารอยู่ด้วยความหิวกระหายเป็นอย่างยิ่งก็ดี
เหล่านี้เป็นอุปโภคคตินิมิต
---------------------
ถ้าจะไปเกิดในนิรยภูมิ
จะเห็นเครื่องประหัตประหาร สุนัข กา แร้งที่น่ากลัว พระยายม นายนิรบาล
ตลอดจนถึงสัตว์นรก และสถานที่เหล่านี้ เป็นอุปลภิตัพพคตินิมิต
ถ้ารู้สึกว่าตนกำลังถูกฉุดคร่าทุบตีก็ดี ถูกสุนัขขบกัดอยู่ก็ดี
ถูกจองจำด้วยเครื่องพันธนาการต่างๆก็ดี เที่ยวไปในสถานที่ที่
มีบุคคลถูกจองจำอยู่ก็ดี มีการหวาดกลัวอย่างเหลือล้นเนื่องด้วย
การได้พบเห็นสิ่งเหล่านี้ก็ดี หรือคล้ายๆกับว่ากำลังถูกสอบถามอยู่ก็ดี
ร่างกายมีการเจ็บปวดเหลือประมาณยิ่งไปกว่าที่กำลังเจ็บอยู่เหล่านี้ก็ดี เป็นอุปโภคคตินิมิต
จากคุณ : ชาวมหาวิหาร