จริต คือ ลักษณะนิสัยพื้นฐานที่ประพฤติปฏิบัติ เป็นพฤติกรรมตามสภาพของจิตใจอันเป็นปกติของบุคคลนั้น โดยแบ่งออกเป็น 6 แบบ คือ
1. ราคจริต (คุณรักงาม) มีลักษณะเป็นคนสุนทรีย์ในอารมณ์ รักสวยรักงาม พูดจาอ่อนหวาน สะอาด ประณีต
2. โทสจริต (คุณเก่งเกณฑ์) มีลักษณะเป็นคนจริงจัง เจ้าระเบียบ ใจร้อน โมโหง่าย ชอบชี้นำ พูดดัง เดินเร็ว
3. โมหจริต (คุณฝันซึ้ง) มีลักษณะเป็นคนชอบคิดฝัน ชอบสะสม ยิ้มง่าย พูดไม่เก่ง ไม่ค่อยมั่นใจตนเอง เชื่อคนง่าย
4. วิตกจริต (คุณสลับใจ) มีลักษณะเป็นคนชอบคิดการณ์ไกล แต่เปลี่ยนใจบ่อย หน้าตาไม่ค่อยสดชื่น พูดเก่ง ละเอียดลออ
5. ศรัทธาจริต (คุณเลิศหลง) มีลักษณะเป็นคนนับถือตนเอง เสียสละ มีหลักการ มีศรัทธาแรงกล้าในสิ่งที่เชื่อถือ
6. พุทธิจริต (คุณปัญญา) มีลักษณะเป็นคนมีไหวพริบ จดจำเรียนรู้ได้ดี มีปัญญาดี ประนีประนอม สุภาพ มีเมตตาสูง
โดย ความเป็นจริงแล้ว คนเรามักมีจริตมากกว่า 1 อย่างผสมกัน เช่น ราคโทสจริต ราคโมหจริต โทสโมหจริต ราคโทสโมหจริต สัทธาพุทธิจริต สัทธาวิตกจริต พุทธิวิตกจริต สัทธาพุทธิวิตกจริต เป็นต้น เมื่อรวมกับจริตหลัก 6 ชนิด จึงได้เป็นบุคคล 14 ประเภท หรือ 14 จริต
ซึ่งบุคคลแต่ละจริตก็เหมาะที่จะทำกรรมฐานแต่ละชนิดแตกต่างกันออกไป
กรรมฐานทั้ง ๔๐ กอง ท่านจำแนกแยกเป็นหมวดไว้ เพื่อเหมาะสมกับจริตนั้น ๆมีดังนี้ คือ
๑.รา คจริต ท่านจัดกรรมฐานที่เหมาะสมไว้ ๑๑ อย่างคืออสุภกรรมฐาน ๑๐ กับกายคตานุสสติกรรมฐาน อีก ๑ รวมเป็น ๑๑ อย่าง ในเมื่ออารมณ์รักสวยรักงามปรากฏขึ้นแก่อารมณ์จิต จงนำกรรมฐานนี้มาพิจารณาโดยนำมาพิจารณาอย่างใดอย่างหนึ่ง จากกรรมฐาน ๑๑ อย่างนี้ ตามแต่ท่านจะชอบใจ จิตท่านก็จะคลายความกำหนัด ยินดีในกามารมณ์ลงได้อย่างไม่ลำบากยากเย็นอะไรเลย ถ้าจิตข้องอยู่ในกามารมณ์เป็นปกติ จนกว่าอารมณ์จะสงัดจากกามารมณ์ เห็นคนและสัตว์ สรรพวัตถุทั้งหลายที่เคยนิยมชมชอบว่าสวยสดงดงาม กลายเป็นของน่าเกลียดโสโครกโดยกฏของธรรมดา จนเห็นว่าจิตใจไม่มั่วสุมสังคมกับความงามแล้วก็พิจาณาวิปัสสนาญาณยกเอาขันธ์ ๕ เป็นอารมณ์ ว่าไม่ใช่เราไม่ใช่ของเราเราไม่มีในขันธ์ ๕ ขันธ์ ๕ ไม่มีในเรา โดยเอาอสุภกรรมฐาน หรือกายคตานุสสติกรรมเป็นหลักชัยทำอย่างนี้ไม่นานเท่าใดก็จะเข้าถึงมรรคผล นิพพาน การทำถูกไม่เสียเวลาอย่างนี้
๒.โทสจริต คนมักโกรธ หรือขณะนั้นเกิดมีอารมณ์โกรธพยาบาทเกิดขึ้นขวางอารมณ์ไม่สะดวกแต่การเจริญ ฌาน ท่านให้เอากรรมฐาน ๘ อย่างคือ พรหมวิหาร ๔ และวัณณกสิณ ๔ วัณณกสิณ ๔ ได้แก่ นีลกสิณ เพ่งสีเขียว โลหิตกสิณ เพ่งสีแเดง ปีตกสิณ เพ่งสีเหลือง โอทากสิณ เพ่งสีขาว กรรมฐานทั้งแปดอย่างนี้ เป็นกรรมฐานระงับ ดับโทสะ ท่านจะเลือกอย่างใดอย่างหนึ่งที่เหมาะสมแก่ท่าน คือตามแต่ท่านจะพอใจเอามาเพ่ง และใคร่ครวญ อารมณ์โทสะก็จะค่อย ๆ คลายตัวระงับไป
๓.โมหจริต และ๔.วิตกจริต อารมณ์ที่ตกอยู่ในอำนาจของความหลงและครุ่นคิดตัดสินใจอะไรไม่เด็ดขาด ท่านให้เจริญอานาปานานุสสติกรรมฐานอย่างเดียว อารมณ์ความลุ่มหลงและควาสมคิดฟุ้งซ่านจะสงบระงับไป
๕.สัทธาจริต ทานที่เกิดสัทธาความเชื่อ เชื่อโดยปกติ หรืออารมณ์แห่งความเชื่อเข้าสิงใจก็ตาม ท่านให้เจริญกรรมฐาน ๖ อย่าง คืออนุสสติ ๖ ประการดังต่อไปนี้ ๑. พุทธานุสสติกรรมฐาน ๒.ธัมมานุสสติกรรมฐาน๓.สังฆานุสสติกรรมฐาน ๔.สีลานุสสติกรรมฐาน ๕. จาคานุสสติกรรมฐาน๖.เทวตานุสสติกรรมฐาน อนุสสติ ทั้ง ๖อย่างนี้ จะทำให้จิตใจของท่านที่ดำรงสัทธาผ่องใส
๖.พุทธจริต คนเฉลียวฉลาดรู้เท่าทันเหตุการณ์และมีปฏิภานไหวพริบพี ท่านให้เจริญกรรมฐาน ๔ อย่าง ดังต่อไปนี้ ๑. มรณานุสสติกรรมฐาน ๒.อุปสมานุสสติกรรมฐาน ๓.อาหาเรปฏิกูลสัญญา ๔ .จตุธาตุวัฏฏฐาน รวม ๔อย่างด้วยกัน
กรรมฐาน ที่เหมาะแก่จริตทั้ง ๖ ท่านจัดเป็นหมวดไว้ ๕ หมวด รวมกรรมฐานที่เหมาะแก่จริต โดยเฉพาะจริตนั้น ๆ รวม ๓๐ อย่าง หรือในที่บางแห่งท่านเรียกว่า ๓๐ กอง กรรมฐานทั้งหมดด้วยกันมี ๔๐ กอง ที่เหลืออีก คือกรรมฐานกลาง อรูป ๔ และภูตกสิณ ได้แก่ ปฐวีกสิณ เตโชกสิณ วาโยกสิณ อาโปกสิณ ๔อย่างนี้ เรียกว่าภูตกสิณ อาโลกสิณ ๑ และอากาศกสิณ ๑ รวมเป็น ๑๐ พอดี กรรมฐาน ๑๐ อย่างนี้ ท่านตรัสไว้เป็นกรรมฐานกลางเหมาะแก่จริตทุกอย่าง รวมความว่าใครต้องการเจริญก็ได้เหมาะสมแก่ทุกคน แต่สำหรับอรูปนั้นถ้าใครต้องการเจริญ ท่านให้เจริญฌานในกสิณให้ได้ฌาน ๔ เสียก่อน แล้วจึงเจริญในอรูปได้ มิฉะนั้นถ้าเจริญอรูปเลยทีเดียวจะไม่มีอะไรเป็นผล เพราะอรูปละเอียดเกินไปสำหรับนักฝึกสมาธิใหม่.
ที่มาจากเมล ที่เคยถามพระอาจารย์ครับคล้ายกันแบบนี้ครับ
ผู้เขียน
หัวข้อ: จะนั่งกรรมฐาน แบบไหนดี หรือ จะตัดสินใจเลือกแบบไหนดี (อ่าน 4268 ครั้ง)